معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در سده‌های نخست شکل‌گیری و گسترش الهیات مسیحی، اسطوره‌پردازی در خصوص شخصیت زنانۀ الهی به نام سوفیا مورد توجه برخی از متفکران آن جامعه قرار گرفت و آنها اقدام به ارائۀ دیدگاه‌های خود در این زمینه کرده و به بازخوانی الهیات مسیحی با توجه به این اسطوره که اساساً ریشه‌ای کنوشی دارد، پرداختند. به نظر می‌رسد مسئلۀ وجود شرور و رنج بشر، بیش از هر موضوع دیگری توجه این افراد را به خود جلب کرده باشد. آنجایی که ایشان نمی‌توانستند حکمت الهی را با وجود شرور در جهان جمع ببندند، ناچار حکمت را همچون یک شخصیت الهی از خدا تمایز بخشیده و جدایی این دو را سبب بروز ناآرامی و بی‌نظمی در جهان بیان کردند.

البته باید توجه داشت این اسطوره‌پردازی به‌سرعت از سوی کلیسای رسمی محکوم شد و هیچ‌گاه به طور جدی وارد بدنۀ اصلی الهیات مسیحی نگشت. در واقع، این اسطوره تنها از سوی مکاتب گنوسی مسیحی مورد توجه قرار گرفت و آباء کلیسا به‌شدت نسبت به این آموزگاران گنوسی موضع گرفته و ردیه‌هایی را برای مقابله با دیدگاه آنها نگاشتند. با این حال همواره برخی از اندیشمندان به این اسطوره علاقه نشان داده و در جهت تفسیر آن با توجه به سنت مسیحی کوشش کردند. در دهه‌های اخیر نیز این اسطوره توجه متفکران و الهی‌دانان مسیحی فمینیست را به خود جلب نمود و ایشان رد صدد احیای جایگاه زنان با توجه به این اسطوره برآمدند.

نکتۀ جالب توجه در خصوص سوفیاپژوهی آنجاست که نمونه‌های مشابه این شخصیت اسطوره‌ای را می‌توان در خداشناسی برخی ادیان دیگر نیز یافت. حکمت الهی در قالب شخصیتی زنانه، در سنت یهودی، بودایی، هندوئی، زرتشتی، مندائی و مانوی قابل ملاحظه است. این موضوع نه‌تنها امکان بررسی تطبیقی را برای علاقمندان به مباحث دین‌پژوهی فراهم می‌آورد.

این کتاب اثری ارزشمند برای نشان دادن این است که در سده‌های نخست میلادی و شرایط اجتماعی و فرهنگی خاص آن دوره، چگونه می‌توان نقش زنان را در الهیات و تاریخ اجتماعی از نو مقایسه کرد. در این کتاب، ابتدا کوشیده شده در فصل اول مختصری از پیشینه، روش و مباحث الهیات فمینیستی بیان شود و اهمیت پژوهش دربارۀ این اسطوره در زمینۀ الهیات فمینیستی نمایان گردد. در فصل دوم، پس از بررسی پیشینۀ باور به حکمت زنانۀ الهی در سنت یهودی و تأثیرگذاری تفکر گنوسی بر این باور، اسطورۀ سوفیا در مکاتب گنوسی مسیحی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم با مباحثی که پیرامون این اسطوره قابل طرح هستند، پرداخته است که این مباحث عبارتند از: جایگاه سوفیا در الهیات فمینیستی، سوفیا و مریم مجدلیه، سوفیا در اندیشۀ یونگ در مقام یک کهن‌الگو. در فصل پایانی نمونه‌های مشابه شخصیت الهی سوفیا در برخی ادیان دیگر به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

فصل اول: کاربرد الهیات فمینیستی در فمینیسم دینی

فصل دوم: سوفیا؛ حکمت زنانۀ الهی در یهودیت و مسیحیت

فصل سوم: سوفیا و مباحث مربوط به آن

فصل چهارم: حکمت مؤنث الهی در ادیان دیگر