معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

گفتگو با رضانور بختیار صرفاً مواجهه با یک عکاس نیست. بختیار قسمتی از حافظۀ تاریخ معاصر ایران است. او تکه‌ای از تاریخ در یک پازل بزرگ است؛ پازلی که تکه‌های دیگرش را باید با کسانی مانند عباس کیارستمی، مرتضی ممیز، جواد مجابی، نعمت حقیقی و ده‌ها نام از این قبیل که دوستان او هستند، کامل کرد. سال‌های کودکی او در اصفهان، شهر رؤیایی و سوررئالی گذشت که در این سال‌ها دیگر نشانی از آن باقی نمانده است. حالا خاطرات نوستالژیکش از آن ایام برای شناسایی زمانۀ نسلی که در حوالی ما می‌زیستند و به مرور خاطره‌ها پیوستند، بسیار مغتنم است.

اصفهان شهر رؤیایی نسل رضانور بختیار، در میانۀ آهن و دود در قلب نسلی که در آن زندگی می‌کردند، برای همیشه پنهان شده است؛ شهری که رضانور در سال‌های نوجوانی‌اش در آن به دبیرستان بزرگ سعدی در مجاورت میدان تاریخی نقش‌جهان رفت و در همان‌جا با ادبیات، عکاسی، سینما و دوستان ابدی‌اش یعنی فرشید مثقالی، احمد میرعلایی و ضیاء موحد آشنا شد؛ یاران دیرینی که سابقۀ دوستی‌شان به بیش از نیم‌قرن می‌رسد؛ کسانی که بعدها هرکدام افراد تأثیرگذاری در این سرزمین شدند. در همین دبیرستان تحت تعالیم کسانی چون غلامحسین آهنی و ناصرقلی بهاصدری، دریچه‌های جدیدی از جهان به روی نسل او که تشنۀ دانستن بودند، گشوده شد. او سرانجام برای آموختن جلای وطن کرد و به انگلستان رفت. سال‌های حضورش در این کشور به دهۀ 1960 میلادی بازمی‌گردد. ابتدا در دانشگاه ناتینگهام و سپس در دانشگاه چاپ لندن به تحصیل در رشتۀ عکاسی مشغول شد. سرانجام پس از سال‌ها تلاش مستمر برای آموختن در سال 1345 به کشور بازمی‌گردد. او در سال‌های دهۀ چهل که دوران ظهور و تثبیت هنر مدرن و معاصر ایران است، در کنار عده‌ای در تثبیت عکاسی به عنوان یک هنر پیشرو در کنار سایر هنرهای روز، نقشی تأثیرگذار داشت.

رضانور بختیار سابقۀ سال‌ها تدریس در اغلب دانشگاه‌های اصفهان را دارد و چند کتاب نیز در حوزۀ آموزش عکاسی در دو شکل ترجمه و تألیف در اختیار هنرجویان و علاقمندان عکاسی قرار داده است. او همچنین چند کتاب از عکس‌هایش با موضوعات گوناگون را در سال‌های طولانی فعالیتش‌ به چاپ رسانده که برآمده از همان جهانی است که در آن زیسته و رشته‌های مستحکمی آنها را به او متصل کرده است. زاینده‌رود و معماری شهر اصفهان تعدادی از این ابژه‌ها هستند که در اعماق روح او حضور دارند و نقطۀ اتصال به او جهان عستند.

یکی از دلایل مهم پایداری کار بختیار و تداوم حرفه‌اش که بیش از نیم قرن از آن می‌گذرد، باید در همنشینی و تحلیل عکاسانه و روشمند او با محیط به‌شدت کاریزماتیک سکونت‌گاهش یعنی اصفهان دانست. منابع کار او مواجهۀ انسان و فضا نیست؛ عکس‌های او مانند دایان آربوس، مواجهۀ خود عکاس با جهان گوتیک و انسان‌های نامتعارف اطرافش نیست یا مانند اونر به حیات عمومی زندگی بشر نمی‌پردازد. به طور کلی می‌توان گفت مواجهۀ دوربین بختیار رویارویی با انسان نیست، بلکه روبروشدن عکاس با فضای مقدرشده برای حیاتش است. نوع نگاه بختیار به استادان کلاسیک عکاسی جهان شباهت بیشتری دارد؛ نگاهی روشمند، هدفدار و اصول‌گرا.

نوع نگاه و شیوۀ عکاسی بختیار به گونه‌ای است که مراجعه به آثارش در سال‌های بعد ممکن است موجب قضاوت‌ها و ادراک‌های فراوانی برای پژوهشگران در خصوص زمانۀ زیست عکاس باشد؛ اتفاقی که با امروز با مراجعه به عکس‌های ارنست هولتسر بر نسل معاصر حادث می‌شود. بختیار را می‌توان کامل‌کننده و تصحیح‌کنندۀ هولتسر دانست و عکس‌های او ادامۀ منطقی روایت اصفهان در سال‌های پس از هولتسر و آرتور پوپ است.

این کتاب حاصل گفتگویی بلند با رضانور بختیار است که طی نزدیک به یک سال انجام شه است. وفور اسامی و شخصت‌هایی که ممکن است برای نسل‌های جدیدتر ناآشنا باشند، سبب شده تا پی‌نوشت‌هایی بسیار کوتاه به برخی اسامی اضافه شود. تلاش شده با یک روشمندی تاریخی با او گفتگو و در یک سیر تاریخی، خاطرات او از حوادث زندگی‌اش مرور شود. پرسش‌های فنی در خصوص عکاسی تا جایی در کتاب آمده که به سردرگمی مخاطبی که اطلاعات اندکی از جهان آنالوگ دارد، نینجامد. رضانور بختیار حرف‌ها و ناگفته‌های فراوانی از شخصیت‌های معاصر در ذهن دارد و تا آنجا که به هدف غایی کتاب یعنی آشنایی با سرگذشت یک عکاس آسیبی نرساند، در کتاب آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

سال‌های کودکی و نوجوانی

اولین مشق‌های عکاسی

سفر به انگلستان

در دانشگاه ناتینگهام

در راه لندن

بازگشت به ایران

شکوفایی عکاسی در ایران

در آستانۀ انقلاب

در سال‌های جنگ

عکاسی طبیعت و معماری

تدریس، کتاب، نمایشگاه

عکاسی، زندگی و ...

 تصاویر