معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

هویت اعم از فردی و اجتماعی، ملی و ایرانی، مقوله و امری اجتماعی است. حتی هویت فردی نیز بدون ارتباط با غیر، معنا و تعین بیرونی ندارد. دربارۀ هویت اجتماعی، وجه و صبغۀ اجتماعی آن روشن و شناخته شده است. بدون حیات اجتماعی و گروه‌بندی‌های آن در سطوح مختلف، سخن از هویت اجتماعی به میان آوردن، اصولا امکان‌ناپذیر و منتفی خواهد بود. به عبارت دیگر، تناظری بین هویت اجتماعی و هستی اجتماعی، در سطوح گروهی و ملی وجود دارد. هویت اجتماعی در قالب گروه‌های اجتماعی، اعم از گروه‌های انجمنی و اشکال نابرابر اجتماعی، متشکل از طبقات اجتماعی، گروه‌های منزلت و گروه‌های قدرت، و گروه‌بندی‌های قومی، نژادی، جنسی و .... و زندگی در سپهر ملی، سرزمینی، زبانی، فرهنگی، دینی و تاریخی قابل ردیابی است.

در فهم هویت تاریخی مشترک، یا به عبارتی هویت ملی و ایرانی خود باید به دنبال گذشتۀ ته‌نشین‌شده‌ای باشیم که کماکان درون و با ماست. احالۀ آن به گذر زمان یا نادیده انگاشتن وجه ته‌نشین‌شدۀ تاریخی آن، هر دو مغایر با هویت در معنای سیالیت و مانایی آن است. حال اینکه عنصر ته‌نشین‌شدۀ هویت ایرانی که کماکان با ماست، چیست و چه حال و روز و چه تحولی در سیر تاریخ داشته است، پرسشی است که با مواجهۀ انتقادی با کتاب «احمد اشرف» با عنوان «هویت ایرانی، از دوران باستان تا پایان پهلوی» با ترجمۀ حمید احمدی در این کتاب به بررسی پرداخته شده است. کتاب احمد اشرف افزون بر اثر نویسنده، دربرگیرندۀ دو مقاله از گراردو نیولی به عنوان شاخص‌ترین و معروف‌ترین پژوهشگر عرصۀ هویت ایرانی و زنده‌یاد دکتر شاپور شهبازی است.

دکتر عماد افروغ در این کتاب ضمن مرور فصول کتاب «هویت ایرانی ....» به ارزیابی برخی از آنها، به طور عمده فصل‌های یک، دو، سه، چهار و هشت پرداخته و در پایان بحث خود را با یک نقد و ارزیابی نهایی و کوتاه به سرانجام رسانده است. همچنین در پیوست این کتاب دو مقاله از احمد اشرف یکی با عنوان «پیدایش تصور ایران در معنای وطن در عصر صفوی» و دیگری با عنوان «هویت ایرانی به سه روایت» آورده شده است.

در نقد و ارزیابی نهایی نویسنده، به این مطالب اشاره شده است: بررسی روشمند، دقیق، خلاقانه، موشکافانه، فرایندی و مورد نیاز یک پژوهش تاریخی و مستند؛ متنی برای آشنایی کلان، راهبر، جهت‌دهنده، راهبردی و مسئله‌مند با تاریخ ایران؛ متنی قابل اتکا برای آشنایی با هویت ایرانی و هویت ملی، اشتراکات و تمایزات و چالش‌های این دو؛ گزیده‌نویسی و اجتناب حداکثری از تکرار یا به عبارتی اجتناب از ایجاد مخل و اطناب ممل که از ویژگی‌های بارز آثار احمد اشرف در هر گفتار است. عدم توجه کافی و البته نه‌چندان دور از انتظار از یک پژوهشگر دقیق، با وسواس و عینیت‌گرای تاریخی به مباحث مفهومی و نظریه‌پردازی و به طور خاص دلالت‌ها که نویسنده را از بسیاری از بصیرت‌های مرتبط با موضوع و منتج از یک نگاه و رویکرد بینارشته‌ای دور می‌سازد. نگاه نسبتاً غیرانتقادی به کلیت تاریخ و .... .

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

مقدمۀ مترجم

مقدمۀ نویسنده

فصل اول: مفاهیم و نظریه‌ها؛ هویت ایرانی به سه روایت

فصل دوم: شکل‌گیری «ایدۀ ایران و هویت ایرانی در ایران باستان»

فصل سوم: «تاریخ ایدۀ ایران»: هویت ایرانی در دورۀ هخامنشی و اشکانی (پارتی)

فصل چهارم: هویت تاریخی و فرهنگی ایران در دورۀ اسلامی

فصل پنجم: هویت ایران در دورۀ فرمانروایی ترکان

فصل ششم: دوران صفوی: عصر دین و وطن

فصل هفتم: هویت ایرانی در قرن نوزدهم و بیستم میلادی

فصل هشتم: پیدایش ناسیونالیسم دولتی در دوران پهلوی

نقد و ارزیابی نهایی

کتاب‌نامه

نمایه

پیوست 1: هویت ایرانی به سه روایت

پیوست 2: پیدایش تصور «ایران» در معنای «وطن»

پیوست 3: بیوگرافی نویسنده