زیباییشناسی عاشق و معشوق در ادبیات فارسی (با محوریت منظومههای عاشقانۀ نظامی)
خلاصه
این کتاب میکوشد تا شاخصهها و معیارهای زیباییشناسی عاشق و معشوق را در ادبیات شیرین پارسی با تمرکز بر منظومههای عاشقانۀ نظامی گنجوی معرفی و بیان نماید و تا حد ممکن نمونههایی را برای هر یک از این ویژگیها به میان آورد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
میان آثار ادبی فارسی که میراث علم، فرهنگ و هنر مردمان این مرزوبوم است، متونی که به نظم یا نثر به داستانهای عاشقانۀ اساطیری یا تاریخی باستان پرداخته باشند، کم نیستند. در لابلای این متون بیامعان نظر به اینکه با چه انگیزه و در چه نوع ادبی آفریده شدهاند، عاشق و معشوق داستانها از هر جهت زیبا و کامل معرفی شدهاند. معشوق یکسره زیبا، آراسته و بینقص است و عاشق مظهر وفاداری، دلبستگی و ایثار. تقریباً در میان همۀ آنها، عاشق سمبل کمال و معنویت و خلوص و معشوق نمونۀ زیبایی، پاکدامنی و عطوفت نشان داده شده است. کشف و بیان معیارهای زیبایی حسی و معنوی عاشق و معشوق در واقع هدف اصلی این کتاب بوده است.
بعضی معیارهای زیبایی حسی و معنوی عاشق و معشوق فردی بوده، به طور جداگانه قابل طرح است و برخی دیگر به انتساب ایشان به یکدیگر و در حالتی که مرتبط با هماند ، بستگی دارد. صفات معنوی طرفین به مقتضای وصل و هجران رسانای حالات خوشایند و شاد یا ناخوشایند و اندوهگنانه است. مصادیق زیبایی حسی عاشق و معشوق نیز گاهی به سلایق و باورهای جهانی و گاه به آنِ شرقی و حتی قومی برمیگردد.
حکیم نظامی گنجوی به عنوان سرآمد شعرای بزمی ادبیات فارسی، در مثنویهای عاشقانۀ خود در کمال هنرمندی و مهارت، این معاییر را از نظر دور نداشته، بلکه با بهکارگیری بهترین تصاویر خیالانگیز و آرایههای ادبی بدانها پرداخته است. دو اثر گرانبها و جاودانۀ وی «خسرو و شیرین» و «لیل و مجنون» ضمن دربرداشتن مفاهیم شرعی و آموزههای اخلاقی و حکمی با محوریت داستانی (از نوع عاشقانه)، حاوی بسیاری معاییر زیباشناختی عاشق و معشوق در جهات متفاوت است. گستردگی و تنوع موضوع یادشده در این دو کتاب، موجب شده تا سرلوحه و محور تحقیق این کتاب قرار گیرند.
این کتاب میکوشد تا شاخصهها و معیارهای زیباییشناسی عاشق و معشوق را در ادبیات شیرین پارسی با تمرکز بر منظومههای عاشقانۀ نظامی گنجوی معرفی و بیان نماید و تا حد ممکن نمونههایی را برای هر یک از این ویژگیها به میان آورد. کتاب پس از تعاریف و کلیات و مقدمات، مشتمل بر سه فصل است. در فصل اول طی دو گفتار به شاخصهها و نمونههای زیباییهای حسی و معنوی عاشق پرداخته شده و چنین کاری در فصل دوم برای آنِ معشوق صورت گرفته است. در فصل سوم زیباییهای حسی و ارزشهای معنوی عاشق و معشوق ـ از آن حیث که با هم و در ارتباط با یکدیگرند ـ مورد مداقه قرار گرفته است. در این بررسیها تا حد امکان به اجمال به برخی آیات کریمۀ قرآن، اشعار معلقات سبع و بعضی اشعار شاعران پارسیگوی نیز اشاراتی رفته است.
شیوۀ کار در این کتاب بدین صورت بوده که معیارهای زیبایی حسی و معنوی عاشق و معشوق از کتابهای محور (خسرو و شیرین و لیلی و مجنون) به صورت کلی استخراج گردیده، سپس نمونههای برجسته و زیبایی از هر یک ذیل عنوانهای خاص خود مطرح و در نهایت به ذکر مصادیق و شواهدی از دیگر شاعران ایرانی و عرب در تأیید مطالب بسنده شده است. توضیح و تحلیل موضوعات نیز به مقتضای حال و مقام گاهی از دیدگاه نگارندگان و گاه با امعان نظر به منابع و مراجع به میان آمده است.
فهرست مطالب کتاب:
سرآغاز
مقدمۀ استاد خرمشاهی
پیرامون احوال و آثار نظامی
عاشق و معشوق از نگاه نظامی
زیباییشناسی
درآمدی بر زیباییشناسی انسان
فصل اول: زیباییشناسی عاشق
گفتار نخست: معاییر زیباشناسی حسی
گفتار دوم: معاییر زیباشناسی معنوی
فصل دوم: زیباییشناسی معشوق
گفتار نخست: معاییر زیباشناسی حسی
گفتار دوم: معاییر زیباشناسی معنوی
فصل سوم: زیباییشناسی عاشق و معشوق
گفتار نخست: معاییر زیباشناسی حسی
گفتار دوم: معاییر زیباشناسی معنوی
منابع و مآخذ
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه
تأملاتی در باب شعرسرایی
آلکساندر گتلیب باؤمگارتنمطالعهٔ این کتاب برای کلّیهٔ دانشجویان و علاقمندان به مباحث فلسفی دربارهٔ تمام هنرها، و نه صرفاً شعر
نظریۀ ادبی، ادبیات و مسئلۀ شناخت
امید همدانیدر این کتاب، نویسنده به مسئلۀ شناخت در دو قلمرو متفاوت اما مرتبط با یکدیگر پرداخته است: نظریۀ ادبی و
نظری یافت نشد.