معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

کشور ایران از دیرباز شاهد حضور بیگانگانی بوده که با ترفندهای گوناگون سعی در نفوذ به ارکان حکومتی آن داشته‌اند. این افراد که در دوره‌های مختلف تاریخی با پوشش‌های متفاوتی از قبیل سیاح، جهانگرد، شرق‌شناس، مستشار و .... وارد کشور می‌شدند، سعی می‌کردند با نزدیکی به سیاسیون بلندپایه در حکومت‌ها بتوانند برنامه‌ها و اهداف کشور مطبوعۀ خود را به آنها دیکته کنند. روسیه یکی از دولت‌های قدرتمند جهان است که مرز مشترک وسیعی نیز با کشور ایران دارد. روابط ایران با این همسایۀ شمالی قدرتمند خود که تا مدت‌ها تزارها بر آن حکومت می‌کردند، اغلب از موضع ضعف بوده است. در موارد معدود تاریخی نیز که سعی شده در مقابل زیاده‌خواهی‌های روسیه ایستادگی شود، شکست در جنگ باعث انعقاد قراردادهای ننگینی چون ترکمانچای و گلستان شده است.

با انقلاب بلشویک‌ها در روسیه، سیاست این کشور در رابطه با ایران تغییر کرده و در ابتدا با پیام صلح و دوستی از طرف سران این کشور قراردادهای ظالمانۀ گذشته به صورت یک‌طرفه لغو و تعارضات مرزی نیز متوقف می‌شود. این تغییر سیاست ظاهری باعث اقبال عمومی از طرف مردم ایران به انقلاب بلشویکی شده و تبلیغات کمونیستی در ایران گسترش پیدا می‌کند. انقلاب کمونیستی 1914 هم‌زمان با اواخر حکومت قاجاریه بوده و در این زمان جز برخورد با انقلاب گیلان در موارد دیگر برخورد گسترده‌ای با کمونیست‌ها انجام نمی‌گیرد.

با آغاز سلطنت پهلوی، رضاشاه ابتدا یک‌بار در سال 1304 و بار دیگر در سال 1307 دست به سرکوب انجمن‌ها و جمعیت‌های کمونیستی می‌زند، به طوری که اغلب کمیته‌های حزبی در کشور منحل شده یا به‌شدت از فعالیت آنها کاسته می‌شود. دولت شوروی هم‌زمان با تبلیغات کمونیستی در کشور از طریق مأموران اطلاعاتی خود نیز سعی در نفوذ به دولت و کسب اطلاعات محرمانه می‌کند. این فعالیت جاسوسی که از سال‌های 1305 تا 1309 به‌تدریج گسترده‌تر می‌شود در نهایت با فرار آقابکف رئیس سابق شعبۀ «گ پ ئو» در ایران به پاریس آشکار می‌شود. به دنبال انتشار خاطرات وی، افراد زیادی در ایران دستگیر می‌شوند و در نهایت چهار نفر اعدام و عده‌ای هم زندانی می‌شوند. حساس‌شدن مسئولین امنیتی باعث می‌شود هم‌زمان عدۀ زیادی از سران شناخته‌شدۀ کمونیست‌ها در ایران نیز دستگیر می‌شوند و دور جدیدی از خصومت بین دولت ایران و شوروی آغاز می‌شود.

پس از سال 1310 با دستگیر و زندانی‌شدن ااغلب سران و اعضای فعال حزب کمونیست ایران و فرار بازماندگان به روسیه، فعالیت دیگری از آنها مشاهده نمی‌شود. دولت روسیه بعد از این تاریخ سعی می‌کند با تکیه بر روابط اقتصادی که برای هر دو کشور جنبۀ حیاتی داشته است، از فعالیت سیاسی تبلیغی آشکار در کشور بکاهد. با دستگیری اتفاقی گروه دکتر ارانی در سال 1316 و محاکمۀ آنان به عنوان کمونیست، مجدداً این روابط حسنه آسیب می‌بیند و تا سال 1320 که ایران مورد اشغال متفقین قرار می‌گیرد، این وضع همچنان برقرار بوده است.

در این کتاب کوشیده شده نفوذ ایدئولوژیک و اطلاعاتی روسیه در ایران از سال 1299 تا 1320 به صورتی اجمالی مورد بررسی قرار گیرد. سعی بر این بوده که چهره‌های معروف جریان کمونیستی در این دوره معرفی و فعالیت‌های آنان شرح داده شود و در این زمینه کمتر به حاشیه پرداخته شده است. کتاب به نفوذ ایدئولوژیک و اطلاعاتی روسیه در ایران از سال 1299 تا 1320 می‌پردازد و با شرح تاریخچۀ این نفوذ و علل آن، چهره‌های برجستۀ کمونیستی آن دوران از جمله سیدجعفر پیشه‌وری را معرفی کرده و فعالیت‌های برخی از آنان را روایت می‌کند. در این پژوهش به نفوذ اطلاعاتی روسیه در ایران توسط سازمان «گ.پ. ئو» اشاره شده و جریان مأموریت آقابکف در ایران و در نهایت فرار او به غرب که باعث آشکارشدن فعالیت جاسوسی روسیه در ایران می‌شود، شرح داده شده است. کتاب در فصل‌های پایانی به گروه دکتر ارانی و نحوۀ تشکیل 53 نفر و نقش عبدالصمد کامبخش در گسترش و در نتیجه شناسایی این گروه می‌پردازد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

پیش‌گفتار

نفوذ در ایران

مدارس حزبی

ابوالقاسم لاهوتی

آقابکف

یوسف افتخاری

سیدجعفر جوادزاده (پیشه‌وری)

آراداشس (اردشیر) آوانسیان

رضا رادمنش

رضا روستا

سید محمدباقر امامی

عبدالحسین تیمورتاش

عزت‌الله سیامک

عبدالصمد کامبخش

دکتر ارانی و 53 نفر

دیگران

برخورد حکومتی

منابع