معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

منظومۀ «ویس و رامین» سرودۀ فخرالدین اسعد گرگانی که بیش از نه هزار بیت دارد، در نیمۀ قرن پنجم هجری حدود چهار دهه بعد از سرودن شاهنامۀ فردوسی به نظم درآمده و نخستین منظومۀ عاشقانۀ فارسی است که از دست تاراج زمانه در امان مانده و به طور کامل باقی مانده است. این منظومه یکی از شاهکارهای ادب غنایی فارسی محسوب می‌شود و ویژگی‌های منحصربه‌فردی در بازنمودن عناصر فرهنگی ایران باستان دارد که در طول تاریخ مورد توجه چندانی واقع نشده است.

ویس و رامین به گفتۀ شاعر در دیباچۀ اثر، بر اساس یک متن پهلوی تنظیم شده است. اشاره به رامین و ویس در یکی از فارسیات ابونواس شاعر ایرانی‌تبار عرب‌زبان در قرن دوم هجری، حاکی از اشتهار داستان پیش از عهد شاعر است. این داستان در عرصۀ جغرافیای فرهنگی ایران چنان شهرتی داشته که حدود 150 سال بعد از گرگانی نیز به زبان گرجی ترجمه شده و این متن گرجی غالباً با متن فارسی منظومه همخوانی کامل دارد.

این منظومه داستان عاشقانه‌ای است که ریشه‌های آن به عهد اشکانی بازمی‌گردد. از ادبیات غنایی و به‌ویژه داستان‌های عاشقانۀ باستانی، تقریباً نوشته‌ای باقی نمانده و تنها بخش‌هایی از این روایات به صورت پیوندهایی ضمیمۀ داستان‌های شاهنامه شده و تا امروز باقی مانده‌اند؛ اما ویس و رامین از معدود نمونه‌های ادب غنایی باستانی است که به طور کامل تا امروز برجای مانده است.

گرچه داستان ویس و رامین، روایتی عاشقانه است؛ اما چون بر اساس متن پهلوی سروده شده، مانند سایر متون پهلوی موجود، شامل اشاراتی به آیین‌ها و باورهای زردشتی است و پس از نخستین اشارات در پایان قرن نوزدهم توسط اشتاکلبرگ در باب ارزشمندی‌های این منظومه دربارۀ معرفی فرهنگ ایران باستان، در قرن بیستم توجهات به سمت عناصر دینی منظومه جلب شده که این موضوع نخستین بار مورد اشارۀ ویدن گرن واقع شد.

می‌توان گفت تحت تأثیر اشارات پررنگ زردشتی در منظومۀ «ویس و رامین» بیشتر محققان تاکنون به بررسی کلی این موارد پرداخته و از باورهای زروانی در این منظومه غفلت کرده‌اند. در این کتاب نویسنده در پی بازنمودن موارد مرتبط با آیین‌ها و باورهای زردشتی و زروانی در این منظومه بوده و برای نخستین بار باورهای زروانی مندرج در منظومه را به تفصیل بررسی کرده است. با توجه به منابع زردشتی و تواریخ عهد اسلامی و بهره‌مندی از تحقیقات جدید، به برشماری موارد مذکور و تحلیل آنها پرداخته شده است. نتایج حاصله نشان می‌دهد که در این منظومه باورها و آیین‌های زردشتی و زروانی به استثنای برخی جزئیات، مطابق و هم‌سو با روایات کهن باقی‌مانده بیان شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

کوته‌نوشت‌ها

پیش‌گفتار

دیباچه

فصل 1: گرگانی و ویس و رامین

فصل 2: باورهای زردشتی

فصل 3: آیین‌های زردشتی

فصل 4: مکتب زروانی

نتیجه

پی‌نوشت‌ها

فهرست منابع و مآخذ

نمایه‌ها