معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

سیدمصطفی محقق احمدآبادی معروف به محقق داماد، (زادۀ ۱۳۲۴ خورشیدی) مجتهد، حقوق‌دان، عضو پیوسته و رئیس گروه مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران، عضو هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و استاد حوزه و دانشگاه است. او از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ ریاست سازمان بازرسی کل کشور را عهده‌دار بوده و همچنین از سال ۱۳۷۴ تاکنون عضو و رئیس شورای تولیت و هیئت‌مدیره و عضو هیئت گزینش کتاب و جایزۀ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی است. محقق داماد که دانش آموختۀ حوزۀ علمیۀ قم، دانشگاه تهران و دانشگاه کاتولیک لوون است، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه شهید مطهری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی است و بیش از ده سال مدیریت گروه حقوق دانشگاه تربیت مدرس را به عهده داشت. وی علاوه بر بهره‌گیری از دو نظام آموزشی حوزه و دانشگاه، تسلط به زبان‌های عربی، زبان انگلیسی و فارسی و آشنایی با زبان فرانسه دارد. همچنین آثار مختلف و متعددی در حوزۀ فقه و حقوق از وی منتشر شده ‌است. زارع این کتاب را ترجمان چندین سال مراوده، مکاتبه و مصاحبۀ خود با سیدمصطفی محقق داماد معرفی می‌کند که رویه و سویۀ علمی آن مبتنی بر ارائۀ پاسخی اصولی و فقهی به بحران های دوران کنونی است؛ پاسخ هایی که دکتر محقق داماد با بیانی ساده و زبانی شیرین در قالب پاسخ به پرسش‌هایی کوتاه اما عمیق، پیشروترین دریافت‌های نوگرایانه از علم اصول و دانش فقه را بیرون از محوطۀ پرآشوب روشنفکری دینی و درون یک چهارچوب معنادار و روشمند شرعی ارائه می‌دهد.

دکتر محقق‌داماد از جمله مجتهدانی است که جرئت تداوم اجتماعی و سیاسی بخشیدن به آرای فقهی خود را دارد. به عبارت دیگر، تأملات او محصور در مکاسب و کفایه نیست، بلکه با شکست حصر محافظه‌کارانۀ فقیهان اخیر، مابازای سیاسی و اجتماعی تفاسیر فقهی خود را با صدایی رسا و ادله‌ای روشن و مبرهن اعلام می‌کند. از جمله درخشان‌ترین این اعلام‌ها می‌توان به پیشنهاد فقهی او ناظر بر حذف قسم‌بندی کافران و مؤمنان و طرح قسم‌بندی بدیع محارب و مسالم اشاره کرد که زایندۀ تعارضات و گشایندۀ مسیرهای اجتهادات اجتماعی بیشتری می‌تواند باشد. این قبیل تفاسیر مصلحانه نشان می‌دهد هرگونه راه اصلاح‌طلبی‌ای که گشوده می‌شود، باید سنت فقهی را پیش چشم خویش داشته باشد که اگر آن را نادیده بگیرد، به ناکجاآبادی می‌رسد که امروزه روشنفکری دینی رسیده است.

او با همان جدیتی که استبداد و انحراف دینی را نقض می‌کند، دیکتاتوری و جزم اندیشی چپ را نیز مورد هجمه قرار می‌دهد. به اعتقاد گفتگوکننده، محقق داماد روند فکری که دارد همواره به چهره‌های آزادی‌خواه در گسترۀ تاریخ اندیشه دینی متشبث می‌شود و سخن خود را مستند به سخنان آنان می‌کند.

این کتاب که به سعی روزنامه‌نگار جوان حامد زارع فراهم آمده است، کوششی برای نشان دادن لزوم توجه به مسائل معاصر و همچنین عدم فروگذاری نگاه نقادانه با مروری بر زندگی فکری سید محقق‌داماد است. ایشان تلاش کرده‌اند تا سر حد امکان بدون محافظه‌کاری دربارۀ موضوعاتی که در سؤالات گفتگوکننده مطرح شده واکنش نشان دهند و جواب‌های خود را با رعایت اختصار ارائه بدهند. کتاب حاضر سعی داشته پاسخگوی پرسش‌های فراوان نسل جدید دربارۀ عقل و شرع باشد.

در نوشتاری که از رسول جعفریان در ابتدای آمده است، می‌خوانیم: «محقق داماد از آن دسته متفکرانی است که دائماً برای یافتن تازه‌هایی از متون، و برای قراردادن آنها در بدنۀ اندیشه و تفکر و دانشی که می‌تواند توعی انفتاح و گشایش را در بن‌بست‌های جاری در پی داشته باشد، تلاش می‌کند. باید آنها را شناساند.، قدرشان را دانست، احترامشان کرد و از اینکه چنین چهره‌هایی در جامعۀ ما وجود دارند، به خود بالید. اما یکی از راهگشاترین و نتیجه‌بخش‌ترین راه‌های مواجهه با چنین چهره‌هایی بازشناسی این متفکران است. طرح سؤال از متفکران و پیگیری جواب از منظومۀ فکری آنان کاری است که به بازشناسی این متفکران کمک می‌کند».

دکتر محقق داماد با بیانی ساده و زبانی شیرین در قالب پاسخ به پرسش‌های کوتاه اما عمیق پیشروترین دریافت‌های نوگرایانه از علم اصول و دانش فقه را بیرون از محوطه پرآشوب به روشنفکری دینی و درون یک چارچوب معنادار و روشمند شرعی ارائه می‌دهد. البته پرسش و پاسخ‌های علمی و فقهی تنها بخشی از آفاق حقیقت در سپهر شریعت را تشکیل می‌دهد و بخش بیشتری از کتاب حاضر که جذابیت فراگیرتری نیز برای عموم مخاطبان دارد ناظر بر ثبت و ضبط خاطرات و نکات تاریخی است که دکتر محقق داماد از خاندان خود و همچنین از آموزگاران و همنشین و همفکران خود در ذهن داشته است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

دربارۀ سیدمصطفی محقق داماد

پیش‌گفتار

فصل اول: زندگی و کارنامۀ فکری

فصل دوم: فقه و اصول

فصل سوم: تاریخ اندیشه

فصل چهارم: اندیشۀ معاصر

فصل پنجم: فلسفۀ اسلامی

فصل ششم: معارف دینی

تصاویر

نمایه