۵۲۱
۲۰۰
مجالس مذهبی در ایران معاصر: بررسی و تحلیل اعلانات مجالس محرم و صفر در روزنامۀ اطلاعات (1305 ـ 194): پنج جلد

مجالس مذهبی در ایران معاصر: بررسی و تحلیل اعلانات مجالس محرم و صفر در روزنامۀ اطلاعات (1305 ـ 194): پنج جلد

پدیدآور: محسن حسام مظاهری ناشر: آرماتاریخ چاپ: ۱۳۹۹مکان چاپ: اصفهانتیراژ: ۲۰۰شابک: 2ـ88ـ8679ـ600ـ978 تعداد صفحات: -

خلاصه

این کتاب محصول پژوهشی است که با هدف گردآوری و تدوین گروهی مغفول از داده‌های تاریخی مجالس مذهبی در ایران معاصر یعنی اعلانات مطبوعاتی این مجالس انجام شده است. محور اصلی این پروژۀ مطالعاتی، رصد، بررسی و تحلیل تغییرات دینداری به‌ویژه مناسک و فهم منطق این تغییرات است که طبعاً نیازمند مجموعه‌ای وسیع و متنوع از اسناد معتبر و داده‌های منظم و روشمند می‌باشد.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

 

تاریخ اجتماعی به عنوان شیوه‌ای نوین از تاریخ‌نگاری و شاخه‌ای میان‌رشته‌ای در حد فاصل دانش‌های تاریخ و علوم اجتماعی، امروزه به جریانی گسترده و پررونق در مطالعات تاریخی ـ اجتماعی تبدیل شده است. یکی از رایج‌ترین تلاش‌ها در تعریف تاریخ اجتماعی، معرفی آن به عنوان بدیلی برای گونه‌های کلاسیک و سنتی تاریخ‌نگاری از قبیل «تاریخ سیاسی» است. با این توضیح که در گونه‌های کلاسیک، تمرکز محقق/مورخ معطوف به ثبت و شرح رخدادهای کلان میدان سیاست (مانند جنگ‌ها و تأسیس و فروپاشی دولت‌ها و حکومت‌ها) و رفتار کنشگران اصلی آن میدان (رهبران و نخبگان) و دیگر حوزه‌های رسمی قدرت بوده است. در مقابل، تاریخ اجتماعی توجه خود را به جای سطوح بالای قدرت رسمی، به لایه‌های میانی و پایین جامعه و کنشگران آن و گروه‌های انسانی، اصناف و جنبش‌های اجتماعی معطوف کرده است. از همین‌رو برخی تاریخ اجتماعی را روایتگر «فرودستان» و جریان کلاسیک و سنتی تاریخ را روایتگر «فرادستان» دانسته‌اند. منابع این دانش فهرست متنوعی را شامل می‌شود: همۀ کالاها، اشیاء و ابزاری که در زندگی روزمره حضور دارند یا مصرف می‌شوند و همین حضور و مصرف به آنها ارزش بیان‌کنندگی، روایت و آشکارسازی تجربه‌های انسانی بخشیده و سبب شده است که بتوانند در شناخت جامعه و مردم دادۀ اطلاعاتی محسوب شوند. آگهی‌ها و اقلام تبلیغاتی نظیر پوستر، بیلبورد و اعلانات مطبوعاتی یک دسته از این منابع‌اند. با این اوصاف تاریخ اجتماعی هم به مثابۀ دانش و هم روش، می‌تواند در بررسی روند تغییر و تحولات پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی نظیر دین و دینداری بسیار کارآمد باشد. این کتاب با چنین رویکردی تدوین شده است؛ به عنوان تلاشی در راستای تدوین تاریخ اجتماعی دینداران و مشخصاً شیعیان در ایران معاصر.

این کتاب محصول پژوهشی است که با هدف گردآوری و تدوین گروهی مغفول از داده‌های تاریخی مجالس مذهبی در ایران معاصر یعنی اعلانات مطبوعاتی این مجالس انجام شده است. محور اصلی این پروژۀ مطالعاتی، رصد، بررسی و تحلیل تغییرات دینداری به‌ویژه مناسک و فهم منطق این تغییرات است که طبعاً نیازمند مجموعه‌ای وسیع و متنوع از اسناد معتبر و داده‌های منظم و روشمند می‌باشد. هدف این پژوهش نیز گردآوری، تدوین و تنظیم مجموعۀ اعلانات مطبوعاتی مجالس مذهبی (مطالعۀ موردی: روزنامۀ اطلاعات) است به عنوان منبعی غنی از داده‌های تحقیقی برای مطالعات اجتماعی ـ تاریخی مناسک شیعی و توجه‌دادن به ارزش اسنادی این منبع در تدوین تاریخ اجتماعی شیعه در ایران معاصر.

روزنامۀ اطلاعات به عنوان منبع پایۀ این پژوهش انتخاب شده است. از آنجا که مهم‌ترین مقطع در تقویم مناسکی شیعه، ماه‌های محرم و صفر است و بیشترین مجالس مذهبی در این دو ماه برگزار می‌شوند، بازۀ کاوش از هفتۀ آخر ذیحجه تا پایان ماه صفر تعیین شده است. کاوش منابع از نخستین شمارۀ روزنامه در سال 1305 آغاز شده و تا پایان صفر سال 1394 ادامه یافته است؛ یعنی در مجموع 90 سال و بیش از 5850 شماره از روزنامه در این مرحله بررسی شده‌اند.

این کتاب دوازده فصل را شامل می‌شود. در فصل اول، سه مبحث کوتاه به عنوان مدخل پژوهشی آورده شده است. در مبحث اول، مجالس مذهبی تعریف شده و مدل گونه‌شناسی‌ای که بر مبنای داده‌های این پژوهش از این مجالس استخراج شده‌، معرفی گردیده است. در این مدل مجالس مذهبی به 27 گونه در چهار دسته (سازمان‌محور، مکان‌محور، شخص‌محور و با محوریت گروه‌های اجتماعی خاص) تقسیم شده‌اند. مبحث دوم به معرفی اقسام تبلیغات مجالس مذهبی که اعلانات مطبوعاتی یکی از باسابقه‌ترین آنهاست، اختصاص یافته است. در مبحث سوم دلایل انتخاب روزنامۀ اطلاعات به عنوان منبع اساس در این پژوهش بیان شده است.

فصل‌های دوم تا یازدهم هر کدام به ترتیب به اعلانات یک دهه از 1300 تا 1390 اختصاص یافته‌اند که هر کدام از این ده فصل، چهار بخش دارند: در بخش اول هر فصل ویژگی‌های آماری اعلانات آن دهه آمده که عبارتند از: تعداد اعلانات، تعداد کلمات متن اعلانات، محل درج اعلانات. در بخش دوم هر فصل تلاش شده با داده‌کاوی اولیه، پنج گروه از داده‌های تحقیقی استخراج شوند که این داده‌ها عبارتند از: گونه‌شناسی مجالس، محل‌های برگزاری مجالس، فهرست سخنرانان، موضوعات سخنرانی‌ها، و فهرست مداحان. در بخش سوم هر فصل، نمونه‌هایی از تصاویر اصل اسناد آمده است. در گزینش این نمونه‌ها، مجموعه‌ای از معیارهای مختلف مانند تنوع گونه‌ای و تکثر گفتمانی و نیز موارد ویژه و منحصربه‌فرد مهم به دلایلی چون اهمیت برگزارکننده، ادبیات متن، سخنرانان خاص، زمینۀ تاریخی اعلان و ... در نظر گرفته شده است. در بخش چهارم نیز متن اسناد به ترتیب تاریخ انتشار و تفکیک هر سال آمده است. فصل دوازدهم و پایانی کتاب، بررسی آماری و تجمیع داده‌های فصل‌های قبلی در قالب جداول و نمودارهایی است که می‌توانند تصویری کلی از یک قرن برگزاری این مجالس را پیش روی محققان و مخاطبان قرار دهند.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

منابع مشابه

نوشتن با جوهر باروت: اخبار ارنست همینگوی در روزگار او در آمریکا

نوشتن با جوهر باروت: اخبار ارنست همینگوی در روزگار او در آمریکا

گردآوری و ترجمه: علیرضا ساعتچیان

اخبار این کتاب برگرفته از آرشیو روزنامه‌های بیش از ده ایالت آمریکا، از روزنامۀ نیویورک تایمز تا روزن