معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

با وجود شمار قابل توجه پژوهش‌هایی که در زمینۀ باغ و باغ‌سازی عصر قاجار صورت گرفته است، این پدیده همچنان نیازمند بازخوانی و مروری دوباره است. حساسیت زمانی این برهۀ تاریخی، ضرورت بازخوانی و بررسی مجدد باغ را دوچندان می‌کند. این حساسیت اشاره به رویارویی با دنیای غرب و دادوستدهای فرهنگی با این تمدن دارد که برای جامعۀ این عصر رقم می‌خورد و در ماهیت و طراحی باغ، اثر خویش را نهاد. عدم وجود یک چارچوب مشخص برای ارزیابی باغ‌سازی ایران در ادوار مختلف تاریخی، دشواری بررسی این پدیده را در عصری که با تحولات بزرگ و کوچکی همراه است، دوچندان می‌کند. همچنین رواج یافتن نگاهی کلیشه‌ای به عرصۀ باغ طی تاریخ آن، بررسی‌اش را مورد خوانش‌ها و تحلیل‌های ناروایی قرار داده که باغ‌سازی عصر قاجار هم از آن در امان نبوده است. در کنار این موارد، مباحث مطرح‌شده در باب شکل‌گیری نظام کاشت و آرایش و کالبد باغ‌های این عصر منجر به تبیین ویژگی‌هایی برای آنها شده که در بسیاری موارد هیچ تطابقی با واقعیت تاریخی‌شان یا اسناد نوشتاری موجود در باب این پدیده ندارند. این کتاب در پانزده گفتار به بررسی و تحلیل باغ و باغ‌سازی قاجار و تبیین چرایی تحول این پدیده در این عصر می‌پردازد.

در بررسی پدیدۀ باغ در عصر قاجار با توجه به پیچیدگی‌های شرایط تاریخی، باید چند مسیر و حوزۀ مشخص را بر اساس منابع و اسناد دنبال کرد. از این‌رو موضوعاتی که باید در بررسی باغ‌های عصر قاجار مورد توجه و بررسی قرار بگیرد، بدین شرح است: ارائۀ یک سیمای کلی از باغ و اصول طراحی آن در ایران به‌ویژه باغ‌های تهران؛ مقایسۀ تطبیقی توصیفات طراحی باغ‌ در این دوران با نوشته‌ها و اسناد دوران قبل برای آگاهی از تحولات باغ؛ بررسی تحولات اجتماعی و اقتصادی، به‌ویژه از زمان امیرکبیر به این‌سو که به واردات گونه‌های جدید از گیاهان و درختان منجر شد؛ گزارش‌ها و توصیفات ایرانیان از باغ‌ها و مناظر اروپایی و شیوه‌های نوین باغ‌سازی که ذائقه و زیباشناسی ایشان را دستخوش تغییر قرار داد؛ گزارش‌های سیاحان غربی از باغ‌های ایران و تعریف و ذهنیت ایرانیان از باغ به روایت ایشان: بخش قابل ملاحظه‌ای از نوشته‌های جهانگردان این عصر به شرح باغ‌های ایران و بیان ذهنیت و جهان‌بینی ایرانیان در باب باغ برمی‌گردد؛ بررسی ساختار کالبدی و هندسۀ باغ‌ها در نواحی مختلف تهران، اصفهان، شیراز، یزد، تبریز و شمال. در این کتاب کوشیده شده همۀ این موارد بررسی و تحلیل گردد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

گفتار اول: درآمدی بر باغ و باغ‌سازی در عصر قاجار

گفتار دوم: باغ و باغ‌سازی در عصر قاجار به روایت مفاتیح الارزاق

گفتار سوم: تجدد و فرنگی‌مآبی در باغ‌های ایران

گفتار چهارم: تجدد و فرنگی‌مآبی در باغ‌های ایران: فلاحت مظفری

گفتار پنجم: باغ‌سازی و منظره‌پردازی فرنگی به روایت ایرانیان

گفتار ششم: باغ‌های ایران: تهران

گفتار هفتم: باغ‌های ایران: شیراز

گفتار هشتم: باغ‌های ایران: اصفهان

گفتار نهم: باغ‌های ایران: تبریز

گفتار دهم: باغ‌های ایران: یزد

گفتار یازدهم: باغ‌های ایران: سایر

گفتار دوازدهم: نظام کاشت گیاهان و درختان در باغ‌های عصر قاجار

گفتار سیزدهم: مراسم و جشن‌های عصر قاجار در باغ‌ها و کاخ‌ها

گفتار چهاردهم: مؤخره‌ای برای آغاز: باغ در عصر قاجار

گفتار پانزدهم: باغ و زندگی روزمره در عصر قاجار

منابع و مآخذ

منابع تصویری