معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

نزدیک به 130 سال از نخستین بررسی یا مطالعات باستان‌شناسی در مازندران توسط زمین‌شناس و مهندس معدن فرانسوی، ژان ماری ژاک دمورگان می‌گذرد که البته این بررسی‌ها فراتر از مطالعات باستان‌شناسی بود. از همین‌روی او این بررسی‌ها و مطالعات را در قالب مطالعات جغرافیایی، زبان‌شناسی، نژادشناسی، باستان‌شناسی، زمین‌شناسی و دیرینه‌شناسی به زبان فرانسه منتشر کرد. بعد از دمورگان، بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی چندی در مازندران انجام شد که در هر مرحله بخش‌هایی از این استان مورد پژوهش قرار گرفت.

در این کتاب و در چهار فصل سیمای باستان‌شناختی و تاریخی شهرستان نوشهر در استان مازندران مورد بررسی قرار گرفته است. شهرستان نوشهر از شمال به دریای کاسپین، از جنوب به بخش بلنده نور، رشته‌ کوه‌های البرز و از شرق به شهرستان نور و از غرب به شهرستان چالوس متصل است. این شهرستان در طول تاریخ دارای دو بخش کوهستانی و جلگه‌ای بوده که به بخش کوهی کجور و بخش دشتی کجور معروف است و جزئی از شهر کهن رویان به شمار می‌رفت که شامل شهرستان‌های فعلی نور، نوشهر و چالوس می‌شد و دودمان پادوسبانیان بر آن مناطق فرمانروایی می‌کرد.

بررسی‌های باستان‌شناسی شهرستان نوشهر توسط نویسندگان این کتاب در دو مرحله و در قالب دو طرح پژوهشی انجام گرفته که در بررسی نخست 61 اثر شناسایی شده و در بررسی دوم 115 محوطه و اثر باستانی شناسایی و ثبت گردیده است. با تجمیع دو پژوهش و حذف تکرارها، در مجموع 165 اثر و محوطۀ باستانی ثبت شده است. هدف عمده از اجرای این دو طرح، معرفی و شناخت نحوۀ پراکنش محوطه‌ها و آثار باستانی در منطقه بوده است. با این حال اهدافی چون شناسایی عناصر و ویژگی‌های درونی و بیرونی فرهنگی منطقه، شناسایی توانش‌های منطقه در برنامه‌ریزی‌های مشترک و تلفیقی گردشگری فرهنگی و گردشگری طبیعی و تأثیرپذیری عناصر باستان‌شناختی از عوامل محیطی و بررسی بوم‌شناسی فرهنگی نیز مدنظر قرار گرفته است. با توجه به شواهد به‌دست‌آمده از محوطۀ پارینه‌سنگی بندپی نوشهر، دیرینگی حضور انسان در این منطقه به حدود چهل تا پنجاه هزار سال پیش بازمی‌گردد. همچنین شواهد به‌دست‌آمده از محوطۀ باستانی خرابه‌شهر یا رویان کهن، استقرارهای باستانی در این مکان، به عنوان شاخص‌ترین مکان شناسایی‌شده در منطقۀ کجور، از هزارۀ پنجم پ.م آغاز می‌شود و تا دوره‌های متأخر اسلامی ادامه پیدا می‌کند.

فصل یکم به جغرافیا و تاریخ مازندران و نوشهر اختصاص دارد و تاریخ مازندران و نیز نام این پهنه از سرزمین ایران بررسی شده است. در فصل دوم از پیشینۀ بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در مازندران سخن گفته شده است. فصل سوم که اصلی‌ترین بخش کتاب است، به آثار و محوطه‌های شناسایی‌شده در بررسی‌های باستان‌شناسی شهرستان نوشهر می‌پردازد. در این فصل آثار و محوطه‌های شناسایی‌شده در قالب دو بخش معرفی شده‌اند. بر این اساس نخست به معرفی آثار و محوطه‌های بخش دشتی (جلگه‌ای) شهرستان نوشهر و روستاهای اطراف آن از سمت غرب به شرق پرداخته شده و سپس به معرفی آثار و محوطه‌های بخش کوهی (کوهستانی) که شامل کجور و روستاهای پیرامونی آن است به ترتیب از ابتدای مسیر جادۀ اصلی دوآب به سمت کجور پرداخته شده است. فصل پایانی، بحث و برآیند است و در پایان نیز فهرست نام محوطه‌ها، نقشه‌ها و نمودارهای مرتبط با محوطه‌ها گردآوری شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سخن ناشر

پیش‌گفتار

فصل یکم: مروری بر جغرافیا و تاریخ مازندران و بوشهر

فصل دوم: مروری بر فعالیت‌های باستان‌شناسی در مازندران

فصل سوم: بررسی و شناسایی بناها و محوطه‌ها

بخش دشت یا جلگه

الف) بناها

ب) محوطه‌ها

بخش کوهستانی

الف) سازه‌ها

ب) محوطه‌ها

فصل چهارم: بحث و برآیند

فهرست بناها و محوطه‌ها

جدول و نمودار

نقشه‌ها

کتاب‌نامه