معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

هملت بخشی از انتقام‌جویی شکسپیر از تراژدی انتقام است و به هیچ ژانری تعلق ندارد. بی‌کران‌تر از تمامی اشعار و چونان تأملی است در باب تزلزل انسان به هنگام مواجهه با مرگ و در این زمینه فقط با کتاب‌های مقدس جهان قابل قیاس است. بی‌شک هملت با وجود قصد شکسپیر، به کانون متون سکولار بدل شده است و به‌دشواری می‌توان پذیرفت که شکسپیر پیش‌بینی می‌کرده است اثرش چنین جهان‌شمول از کار درآید. هملت با قله‌های ادبیات غرب محاصره شده است که از آن میان می‌توان به ایلیاد، انئید، کمدی الهی، داستان‌های کانتربری، لیرشاه، مکبث، دن‌کیشوت، بهشت گمشده، جنگ و صلح، برادران کاراموزوف، برگ‌های علف، موبی‌دیک و در جستجوی زمان ازدست‌رفته اشاره کرد. در این فهرست به جز آثاری که نوشتۀ شکسپیر هستند، هیچ نمایشنامه‌ای وجود ندارد. آیسخولوس و سوفوکل، کالدرون و راسین سکولار نیستند.

این کتاب کوچک مؤخره‌ای است بر دیگر کتاب نویسنده با عنوان «شکسپیر، ابداع انسان» (1998). بسیاری از متخصصان نمایشنامۀ گمشدۀ «هملت» را به تامس کید، مؤلف «تراژدی اسپانیایی» نسبت می‌دهند؛ اما نویسنده به پیروی از پیتر الکساندر فقید بر این باور است که شکسپیر هر دو هملت را خودش نوشته و بدین ترتیب، در سال 1600 میلادی شخصاً در نمایشنامۀ بزرگش تجدیدنظر کرده است.

همان‌گونه که ویلسون نایت در اصول تفسیر آثار شکسپیر (فصلی در کتاب گردونۀ آتش) می‌گوید ماندگارترین تفاسیر آثار شکسپیر آنهایی بوده‌اند که تعادلی میان این دو وجه برقرار ساخته‌اند. تفسیر نویسنده از هملت چنین توازنی را بنا نهاده است. برخی از یافته‌های او تنها به مدد نظریات نوین در ادبیات و علوم انسانی (از جمله نظریۀ اضطراب تأثیر) میسر بوده‌اند که بدین خاطر یکسره جدیدند و برخی دیگر نیز گمانه‌زنی‌هایی هستند در باب انتساب نمایشنامۀ گمشدۀ هملت پیشین به شکسپیر و اینکه شبح آن متن پیشاپیش در هملت نهفته است. بلوم مکانسیم بازنگری شکسپیر در هملت پیشین را وجه متقدم تفسیر خویش به تفصیل شرح می‌دهد. او با مهارتی مثال‌زدنی خصلت ژانوسی تفسیر خویش را تا پایان حفظ می‌کند و در این میان البته ظرفیت تفسیرپذیری نمایشنامۀ هملت نیز دست او را بازگذاشته است تا این حرکت دوسویه به گذشته و آینده آزادانه انجام پذیرد و دامنۀ تفسیر او از کتاب مقدس تا نمایشنامۀ دست آخر بکت را دربربگیرد.

در هر دو کتاب «هملت: شعر بی‌کران» و «شکسپیر: ابداع انسان» تفسیر بلوم از نمایشنامۀ هملت نمونه‌ای عملی است از نظریه‌ای که پیش‌تر در کتاب‌های «اضطراب تأثیر» و «نقشۀ بدخوانی» ارائه کرده بود. یکی از مسائلی که بلوم در این کتاب‌ها مطرح کرده، آن است که هر شاعری به طور هم‌زمان هم تحت تأثیر شاعران متقدم خویش است و هم بر شاعران متأخر تأثیر می‌گذارد. بدین‌سان شعر هر شاعر اصیلی هم واکنشی است به شاعران سلف و هم تأثیری کارساز بر شاعران خلف دارد؛ لاجرم هر شاعری برای سرایش اثر خویش باید از زیر استیلای پدران ادبی خارج شود و از دیگرسو بر آثار هنوز نانوشتۀ نویسندگان آتی حمله برد و این جدال بی‌پایان ادیپی در بطن هر آفرینش ادبی مستتر است.

بلوم در تفسیر خویش از نمایشنامۀ هملت نشان می‌دهد که چگونه شکسپیر از زیر تأثیر اوید، چاوسر و مهم‌تر از آنان کریستوفر مارلو بیرون می‌آید و چگونه بر گوته، بکت، جویس، استوپارد و بسیاری دیگر از نویسندگان بعد از خود تأثیر می‌گذارد و آنها را به بدخوانی خلاقی از اثر خویش وامی‌دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

پیش‌گفتار مؤلف

هملت، شعر ب‌کران

1. فهمیدن هملت

2. هوراشیو

3. نمایش‌ها در نمایش‌ها در نمایش‌ها

4. دو تک‌گفتار

5. افیلیا

6. خطاب شکسپیر به بازیگران

7. تله‌موش: ارادۀ مخالف

8. گرترود

9. کلادیوس

10. دمل چرکین

11. گورکن

12. شنوندگان شگفت‌زده

13. در قلبم مبارزه‌ای درگرفته بود

14. با شگون بدکار به مبارزه برمی‌خیزیم

15. بگذریم!

16. تراژدی و تقدیس

17. هملت و مکان‌های رفیع

18. فورتینبراس

19. من اگر مهلتی می‌داشتم، آه، می‌توانستم با تو بگویم

20. نابودی: بیداری هملت

21. ترکیب هنر والا با هنر عامه‌پسند

22. هملت به مثابۀ مرز نمایش صحنه‌ای

23. پایان زمان ما

24. قهرمان آگاهی

25. هملت و بی‌پایانی

پیوست: هملت: ابداع انسان

نمایه