معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

از دل رخدادهای تاریخی، گفتمانی در فرهنگ و تاریخ اجتماعی و ادبیات داستان ایران معاصر شکل گرفت که آن را در بستری جامعه‌شناختی و به عنوان هم‌زیستی با خارجی‌ها به‌ویژه غربی‌ها می‌توان مورد مطالعه قرار داد و قصه‌ها و خاطراتی خواند که در آن خارجی‌ها به دلیل نفت همه جا هستند؛ حتی در قهوه‌خانه‌ای پر از بوی زهم ماهی، بوی زغال، بوی چای دم‌کرده و خیارسرکه و صدای جیغ مرغ‌های سفید، قهوه‌خانۀ بی‌راهی که مسافرانی داشته است در راه مانده، که وقتی خواسته‌اند سوار قطار شوند و از سفر برگردند، گفته بودند برف آمده و راه بسته است و باید چند روزی بمانند تا دوباره خط باز شود و در همان قهوه‌خانه افسر آمریکایی را می‌بینید؛ افسری که نویسندۀ قصۀ «نورا» پرویز دوایی، اینگونه توصیفش می‌کند گویی که ورود کشتی غول‌آسایی را وصف کند که ابراهیم گلستان «موج و مرجان و خارا»اش را با پهلوگرفتن آن بر دریای پارس آغاز کرده بود.

این پژوهش در واقع تنیده‌ای است از دو موضوع نفت و غرب و بازنمایی آنها در ادبیات معاصر ایران؛ با این توضیح که نویسنده ذیل گسترۀ اصلی ادبیات، دو گونۀ ادبی داستان را بیشتر و خاطرات را کمتر به عنوان منابع اصلی خود در این پژوهش برگزیده است. بررسی اجمالی نویسنده در ابتدای کار نشان داده که مطالعۀ بازتاب نفت در آثار داستانی ایران معاصر یا خاطرات بدون پرداختن به چگونگی مواجهۀ ایرانیان با غربی‌ها در بستر داستان و خاطرات مطالعه‌ای ابتر است. بر همین اساس، نویسنده ضمن تعهد به بررسی بازتاب نفت، در رفت‌وآمدی همیشگی میان این موضوع و انعکاس ستیز و سازش با غربیان در گونه‌های داستان و خاطرات بوده و بازنمایی نفت را در بستر همین مواجهه پیگیری کرده است.

به عبارت دیگر این کتاب، گفتگویی است بین تاریخ و ادبیات معاصر ایران با محوریت نفت و غرب. اغلب باور بر این است که برای یافتن حقیقت تاریخی فقط باید به سراغ منابع تاریخی و اسناد یا نهایتاً مطبوعات رفت؛ اما نویسندۀ این کتاب که خاستگاه دانشگاهی‌اش تاریخ و دغدغه‌اش ادبیات بوده است، کوشیده تا با عبور از مرزهای سفت و سخت علمی، تاریخ را از دل داستان‌ها و خاطرات بجوید و بیابد. نویسنده با این اعتقاد که تاریخ مردم مجالی برای ثبت در منابع سیاست‌زدۀ وقت نیافته، برای شنیدن صدای توده‌ها دل به قصه سپرده است، و مگر نه اینکه تاریخ خود قصه است؟

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه: از شعلۀ بر آتشکده‌ها تا شعلۀ بر زندگی‌ها

فصل اول: دیگر نفت مال خودمان است: مصدق و نفت

فصل دوم: بازنمایی غرب

فصل سوم: قهر و غضب در برابر کارفرمای غربی

فصل چهارم: از کوچ اساطیری به سمت کمپانی تا سقوط از تخته‌های بیست سانتی‌متری

منابع