معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

بزرگ‌مرد تقوی و علم، حضرت مستطاب علامه احمد مهدوی دامغانی در شهریور سال 1305 در خانواده‌ای شریف و اهل ورع و فضل در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. اجداد گرامی او جملگی خادم علم و دین بودند. والد کم‌نظیرش یعنی شیخ الفقهاء حضرت آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمدکاظم مهدوی دامغانی مردی بود به‌راستی مجهول‌القدر و به‌جد از ذخایر علمی عصر خویش. دکتر مهدوی از آغاز پنج‌سالگی، برای یادگیری قرآن شریف به مکتب‌خانۀ بانوی مؤمنه بی‌بی‌ شمسی‌بیگم سپرده شد و قرآن و برخی متون دیگر نظیر صدکلمۀ حضرت امیرالمؤمنین (ع) را به کمال فراگرفت. در هفت‌سالگی به دبستان رفت و به برکت حسن تعلیم بی‌بی شمسی‌بیگم، به امر معلمان دبستان فرخی، مقرر شد تا از ابتدای تحصیل در کلاس دوم حاضر شود. بعد از اتمام دبستان به دبیرستان ابن‌یمین رفت. سال‌های تحصیل او در دبیرستان با اتمام دورۀ رضاشاه و آرام گرفتن روزگار آشفتۀ مقارن بود. در این میان به امر والدش، به علوم حوزوی نیز پرداخت. او که پیش‌تر به واسطۀ یادگیری قرآن کریم و متونی از این قبیل، با زبان عربی انس و الفتی یافته بود، دیگر ادبیات عرب برای وی مغلق نبود و بنابراین با تفوقی بر هم‌درسان خود با جدیت کامل و شوقی وافر در طلب علم می‌کوشید.

بعد از اتمام ادبیات به فقه و اصول پرداخت. شرح لمعه را نزد مرحوم شیخ محمدعلی مدرس خیابانی، شرائع الاسلام و قسمت اول معالم الاصول را نزد مرحوم سیدمحمد رضوی قاینی و بخش از رسائل را نزد حاج شیخ محمدعلی حائری کرمانی گذراند و برای اتمام سطح، حاشیۀ ملاعبدالله و قسمت دوم معالم و کفایة الاصول را در محضر مرحوم حاج شیخ محمدرضا ترابی به غایت تمام کرد.

از هم‌دوره‌های استاد مهدوی در حوزۀ علمیۀ مشهد مقدس به بزرگانی چون: شیخ کاظم مدیرشانه‌چی، شیخ محمد واعظ‌طاده، عبدالجواد فلاطوری، سیدجعفر سیدان و .... می‌توان اشاره کرد. پس از اتمام دورۀ سطح حوزوی، در سال 1324 رهسپار تهران و دانشگاه تهران شد. سال 1327 برای او اتفاقات بسیار بزرگی به همراه دشت. افزون بر اخذ لیسانس و تدریس در دبیرستان و ادامۀ حرفۀ دفتریاری، در این سال با بانو عفت سعیدی ازدواج کرد و ثمرۀ این ازدواج سه فرزند شد.

استاد مهدوی به تحصیلات خود ادامه داد و در سال 1328 وارد دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران شد و در سال 1333 با کسب رتبۀ اول فارغ‌التحصیل شد. سال 1334 وارد دورۀ دکتری دانشکدۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران شد و در سال 1342 به اخذ مدرک دکتری زبان و ادب فارسی از آن دانشگاه موفق گردید.

دکتر مهدوی از سال 1342 بنا به امر استاد علامه فروزان‌فر، برای تدریس به دانشکده‌های ادبیات و الهیات دانشگاه تهران دعوت شد. ایشان تا زمانی که در ایران اقامت داشت، یعنی پاییز 1364 در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری به تدریس در دانشگاه تهران مشغول بود و همچنین چندسالی در دانشگاه تربیت مدرس به افاضه پرداخت. او کلاس‌های دکتری را بیشتر در دفترخانۀ خود شکل می‌داد و برای شاگردان خویش تعداد ساعت خاصی برای گذراندن دوره مقرر نمی‌فرمود و ساعت‌های بسیار برای دانشجویانش به تدریس می‌پرداخت. در پاییز 1364 حوادثی موجب شد تا خاطر ایشان مکدر شده و ایشان مجبور به جلای وطن شوند. به هرحال دکتر از ایران رفتند و مقیم آمریکا شدند و در دانشگاه‌های پنسیلوانیا و هاروارد بر منصب تدریس در دورۀ دکتری و پسادکترا تکیه زده و در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی، زبان و ادب عرب، ادب تخصصی و فوق تخصصی عربی، معارف اسلامی، کلام و فقه اسلامی و .... به افاضه پرداختند و نه‌تنها دانشجویان علم‌دوست گرد وجود شریفش را گرفتند، بلکه استادانی از سراسر جهان و محققانی از بلاد مختلف برای فهم دقایق و حل مسائل، حضورشان را مغتنم شمرده و برای درک فیض، نزد ایشان شتافتند.

استاد مهدوی صاحب قلمی رسا و نثری بسیار شیواست؛ چندان‌که احساس و غرض اصلی خود را به‌خوبی به خواننده القا می‌کند. استخدام کلمات صحیح و مناسب مقام، پرهیز از تطویل بی‌مورد، استشهاد متین به آیات و روایات، حفظ متن از خروج موضوعی، احترام به مخاطب، اتقان کم‌نظیر مطالب از ویژگی‌های آثار دکتر مهدوی دامغانی است.

آثار استاد و کارهای مرتبط با او چند دسته منقسم است: الف) تألیفات: از علی آموز اخلاص عمل، رساله دربارۀ خضر، شاهدخت والاتبار شهربانو، در باغ روشنایی، گزیده‌ای از شعر سعدی به زبان عربی؛ ب) کتب تحقیقی: کشف الحقائق نسفی، المجدی فی انساب الطالبین، نسمة السحر بذکر من تشیع و شعر، الوحشیات؛ ج) مجموعه مقالات: حاصل اوقات، مقالاتی در حدیث دیگران، یاد یاران و قطره‌های باران، یاد عزیزان در برگ‌ریزان، در برف پیری؛ د) جشن‌نامه‌ها: مقالاتی در فقه‌اللغة، سایۀ سرو.

اما کتاب حاضر حاصل دیدارهایی است که گفتگوکنندگان با استاد مهدوی دامغانی بین آذر 1392 تا آذر 1393 داشته‌اند. در این گفتگوها استاد از زندگی و سرگذشت خود و مسائل مختلف سخن به میان آورده است. در ابتدای کتاب مقدمه‌ای از استاد شفیعی کدکنی دربارۀ استاد مهدوی دامغانی آورده شده است. در پایان کتاب و قبل از تصاویر نیز شناخت‌نامه‌ای از استاد مهدوی دامغانی به قلم جناب شیخ محمدباقر مهدوی دامغانی آورده شده است. در پایان نیز یادداشتی از سرکار استاد بانو دکتر فریده مهدوی دامغانی آورده شده است؛ دل‌نوشته‌ای که با نثری روان، مخاطب را در خاطرات شیرین این بانوی ارجمند از پدر عزیزشان استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی به پرواز درمی‌آورد. مجموعۀ آلبوم تصاویر این کتاب، ترکیبی از عکس‌هایی است که خود استاد مرحمت فرموده‌اند، عکس‌های ارسالی سرکار بانو دکتر فریده مهدوی دامغانی، عکس‌هایی از جناب شیخ محمدباقر مهدوی و تصاویری از گفتگوکنندگان و تهیه‌کنندگان این کتاب.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت جناب استاد دکتر شفیعی کدکنی خطاب به گردآورندۀ اثر

مقدمه

یادداشت جناب استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی

آیینه در برابر خورشید

دیدارها

در معرفی استاد

خورشید در آیینه

تصاویر

نمایه