معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

استاد مجتبی مینوی (1282 ـ 1355) محقق، مصحح، مترجم و استاد دانشگاه تهران در خانواده‌ای پشت‌درپشت روحانی متولد شد و حدود پنج سال از دوران کودکی را همراه خانواده در سامره و نجف گذراند و در چهارسالگی به اصرار خودش به مکتب رفت و به‌زودی از همۀ هم‌درسان بزرگ‌ترش پیشی گرفت. سپس همراه خانواده به ایران بازگشت و با اینکه هنوز هشت سال تمام نداشت، قرآن را از حفظ بود و خواندن و نوشتن فارسی و عربی را به‌خوبی می‌دانست.

تحصیلات ابتدایی را در تهران ادامه داد و دورۀ دوم متوسطه را در دارالفنون و دورۀ عالی را در دارالمعلمین مرکزی به پایان رسانید. یک دم از خواندن و آموختن غافل نبود؛ زبان‌های فرانسه و انگلیسی را آموخت و در سال 1305 زبان را نزد پرفسور ارنست هرتسفلد باستان‌شناس آلمانی فراگرفت و به تحقیق در تاریخ و فرهنگ ایران پرداخت.

در سال 1307 وزارت فرهنگ تصمیم گرفت عده‌ای دانشجو به اروپا اعزام کند و دفتر سرپرستی محصلین در پاریس تشکیل شد و مینوی 25 ساله به سمت معاونت سرپرست دانشجویان منصوب شد. در پاریس با علامه قزوینی محشور و مأنوس شد و روش نقد تحقیقی را در مکتب او آموخت. این اولین سفر مینوی به اروپا سه سال و اندی طول کشید و مینوی زبان‌های فرانسه و انگلیسی را تکمیل کرد و با مستشرقین مشهور اروپایی آشنا شد و برای تکمیل زبان پهلوی به کلاس‌های مستشرق آلمانی والتر هنینک رفت. سپس به ایران بازگشت و مدت چهار سال در ایران بود و دوباره در سال 1313 برای تحقیقات فرهنگی عازم انگلیس شد که این سفر دوم سفری پانزده‌ساله شد. در این مدت مینوی به فهرست‌نویسی برای نسخ خطی فارسی کتابخانۀ چستربیتی در شهر دوبلین، تدریس زبان فارسی در دانشگاه آکسفورد و اجرای برنامه‌های ادبی و فرهنگی در رادیو بی.بی.سی پرداخت و کتاب «پانزده گفتار» وی یادگار مدت اجرای این برنامه‌هاست.

در سال 1328 مینوی از سوی دانشگاه تهران دعوت به کار شد و با سمت استادی تاریخ ایران بعد از اسلام در دانشکده‌های ادبیات و الهیات به ایران بازگشت. مدتی رئیس تعلیمات عالیه بود و سپس رایزن فرهنگی ایران در ترکیه شد که در این دوران هفت‌ساله، هزاروپانصد میکروفیلم و عکس از نسخ خطی فارسی در کتابخانه‌های ترکیه برای دانشگاه‌ تهران تهیه کرد. او در سال 1348 بازنشسته شد و در سال 1352 به عضویت پیوستۀ فرهنگستان ادب و هنر درآمد. آخرین شغل فرهنگی او مدیریت علمی «بنیاد شاهنامۀ فردوسی» بود که در سال 1350 تأسیس شد و مینوی که تا آخر عمر در این سمت ماند، با دقتی شگفت‌انگیز کوشید تا شاهنامه‌ای تهیه کند که تا حد امکان به گفتۀ فردوسی نزدیک‌تر باشد؛ اما اجل مهلتش نداد تا این کار را به اتمام برساند و در ششم بهمن 1355 چشم از جهان فروبست. او تا آخرین لحظات عمر به تحقیقات علمی ادامه داد و نمونه‌های مطبعی «داستان سیاوش» را در بیمارستان تصحیح کرد.

حاصل مدیریت و نظارت مینوی در بنیاد شاهنامه، چاپ داستان‌های رستم و سهراب (1352)، فرود (1354)، سیاوش (1363) و بیژن و منیژه (1376) بود که البته دو متن آخر که تحت نظارت او فراهم شده بودند، بعد از فوت او به چاپ رسیدند.

نام و یاد مینوی به دلیل کثرت آثار و تنوع زمینه‌های تحقیق او و میراث عظیمی از کتاب‌ها و مقاله‌ها و یادداشت‌های ارزنده‌ای که از فکر و قلم خود بر جای نهاده، در ادب و فرهنگ ایران جاویدان خواهد ماند؛ ولی در این نکته نباید تردید داشت که این نام فراموش‌نشدنی، بیشتر با نام شاهکار فردوسی توأم خواهد بود. مینوی به شاهنامه عشق می‌ورزید و این تعلق خاطر از عشق او به ایران و عشق به کمال سرچشمه می‌گرفت؛ زیرا حماسۀ استاد طوس را والاترین شاهکار قوم ایرانی می‌شناخت.

در این کتاب کوشیده شده مجموعۀ مقالات استاد مینوی در عرصۀ شاهنامه‌پژوهی در یک مجلد عرضه شود تا کار برای محققان، شاهنامه‌پژوهان و علاقمندان حماسۀ ملی ایران سهل گردد و زمینه‌ای برای بررسی نحوۀ شاهنامه‌پژوهی روشمند استاد مینوی فراهم گردد. در این مجموعه از آوردن مقالاتی که ضمن کتاب مستقل «فردوسی و شعر او» توسط استاد عرضه شده، خودداری شده و فقط مقالات پراکنده گردآوری شده است. در آغاز کتاب، سخنرانی زنده‌یاد ریاحی نقل شده که در مراسم یادبود استاد مینوی ایراد فرمودند و شناخت خوبی از روحیۀ مینوی نسبت به شاهنامه و فردوسی داشتند. همچنین در ابتدای کتاب «کتاب‌شناسی آثار استاد مینوی» آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

کتاب‌شناسی استاد مینوی

مینوی و شاهنامه/ دکتر محمدامین ریاحی

نسخه‌های قدیم گرشاسپ‌نامه

کتاب هزارۀ فردوسی و بطلان انتساب «یوسف و زلیخا» به فردوسی

دیباچه بر تاریخ غرر السیر

فردوسی و مقام او

توضیح [دربارۀ کلمات عربی شاهنامه]

فردوسی ساختگی و جنون اصلاح اشعار قدما

اهتمام در تهیۀ متن صحیح شاهنامه و چاپ آن

دهقانان

داستان رستم و سهراب

نسخه‌های خطی قدیم باید ملاک تصحیح متون ادبی بشود

دربارۀ تصحیح شاهنامه

داستان فرود

داستان‌های حماسی در مآخذی غیر از شاهنامه

فردوسی به گردن ما حق بزرگ دارد

داستان‌های شاهنامه

از نامه‌های مینوی به مینورسکی

Introduction shahname baysonkori

افزوده‌ها

اعلام

نام افراد

نام کتاب‌ها و مجلات

نام جای‌ها

نام دیوان

نام جانوران