معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

واژه‌نامه‌ها یکی از مهم‌ترین متونی هستند که استفاده می‌شوند. یکی از دلایل اساسی اهمیت آنها، دسترسی آسان افراد به معانی مفاهیم و واژه‌های مختلف در علوم گوناگون است. اصولاً این فرهنگ‌نامه‌ها، معمولاً مبتنی بر تعاریف ارائه‌شده توسط طراحان و اندیشمندان آنهاست. آنچه تاکنون نیز معمول بود و با توجه به اینکه عمدتاً علوم اجتماعی در جهان غرب شکل گرفته است و طراحی شده‌اند، معانی و تعاریف مزبور نیز توسط آنان تهیه و تدوین شده‌اند و در سطح جهانی استفاده شده‌اند. اما تعاریف این واژه‌نامه‌ها مشخص نیست که توسط چه کسانی تهیه و ارائه شده‌اند. این مسئله در رابطه با دایرةالمعارف‌ها کاملاً متفاوت است. به عبارت دیگر، در دائرةالمعارف‌ها مفهوم تفصیلی هر واژه توسط متخصصان با ذکر نام آنان درج شده است.

اما این کتاب با عنوان «فرهنگ توصیفی ـ کاربردی روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات» دو تفاوت اساسی با واژه‌نامه‌ها یا فرهنگ‌نامه‌های دیگر دارد؛ الف) مستندسازی: تلاش شده که کلیۀ مفاهیم این واژه‌نامه، به شکل مستند از کتاب‌های مهم در زمینۀ روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات، با ذکر دقیق نام نویسندگان و منبع استفاده‌شده جمع‌آوری شوند. به عبارت دیگر از نظر اینکه تنها به تعاریف بسنده می‌کند و به معنای تفصیلی واژه نمی‌پردازد، به واژه‌نامه‌های معمولی شباهت دارد و با توجه به اینکه ارائه‌کنندۀ تعریف و منبع مرتبط با آن ذکر شده است، شباهت به دائرةالمعارف‌ها دارد. ب) بومی‌سازی: افزون بر معانی ارائه‌شده توسط اندیشمندان غربی که معمولاً اینگونه واژه‌نامه‌ها بر اساس تعاریفی که غربی‌ها از مفاهیم این علوم ارائه می‌کنند، مبتنی است، تلاش شده در حد امکان بر اساس معانی ارائه‌شده توسط اندیشمندان ایرانی نیز استوار باشد. یکی از دلایل مهم این رویکرد در جمع‌آوری تعاریف ارائه‌شده توسط اندیشمندان و استادان ایرانی برای مفاهیم مختلف، بومی‌سازی علمی است. با توجه به این رویکرد، تلاش شده تا حتی الامکان از کتاب‌های معروف در حوزۀ روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات استفاده شده، تعاریف و دیدگاه‌های مختلف جمع‌آوری و تدوین شوند.

در این فرهنگ‌نامه همچنین تلاش شده که معادل واژه‌های مهم به زبان انگلیسی آورده شوند. این خود می‌تواند به یک واژه‌نامۀ مستقلی در این زمینه تبدیل شود که در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد. کلیۀ مطالب درج‌شده در این کتاب به صورت نقل‌قول مستقیم است. به همین دلیل مطالب بین دو گیومه قرار گرفته‌اند. بدیهی است که تلاش شده هیچ تصرفی در شیوۀ نگارش این مطالب صورت نگیرد. تلاش شده کلیل منایع اشاره‌شده در تعریف هر مفهوم، اعم از فارسی و انگلیسی، با دقت جمع‌آوری و در منابع پایانی آورده شوند. بنابراین می‌توان گفت افزون بر اصل منبع نقل‌قول، منابع درون‌متنی نیز در این زمینه درج شده‌اند. برخی از مفاهم از چند واژه تشکیل شده‌اند که بر اساس اهمیت واژۀ مهم‌تر در آغاز و بقیۀ واژه‌ها بعد از ویرگول آمده‌اند تا بتوان آسان‌تر به مفاهیم اساسی دست یافت.

در مجموع در این کتاب، 1643 مدخل/ مفهوم معرفی شده است که گاهی برای هر مفهوم، چند تعریف و توضیح آمده است که کتاب را به یک فرهنگ‌نامۀ جامع تبدیل کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

مدخل‌ها

واژه‌نامۀ انگلیسی به فارسی

منابع فارسی

منابع انگلیسی