معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

اهمیت بحث در صفات و اسماء الهی در شناخت خداوند آنچنان است که می‌توان گفت در ادیان الهی، خداشناسی همانا شناخت صفات و اسماء او نیست. از آنجا که حس و عقل و قلب بشر به ذات نامتناهی، بسیط و مطلق او پی نمی‌برد و افعال و آثار او نیز ریشه در صفات او دارد و جلوه‌های اسماء اوست. بنابراین معادلۀ «خداشناسی= صفت‌شناسی و اسم‌شناسی» معادله‌ای واقعی می‌نماید. هویت الهیاتی هر یک از ادیان الهی نیز ریشه در نگره و انگارۀ آنها دربارۀ صفات و اسماء الهی، تقسیم‌بندی‌های اسماء و صفات و تعیین اسمائی نظیر اسم اعظم و مباحثی مانند آن است.

دغدغۀ سخن معنی‌دار گفتن دربارۀ خدا، برای متکلمان آنگاه که به سخن ایجابی دربارۀ خداوند می‌انجامد اهمیتی دوچندان می‌یابد؛ زیرا ممکن است برای یک فیلسوف همین که صفات خداوند بر معانی سلبی ارجاع شود، کافی باشد. اما برای متکلم این کافی نیست؛ زیرا او نه‌تنها با صفاتی که عقل به تنهایی بدان می‌رسد، سروکار دارد، بلکه با صفاتی که از طریق نقل و شریعت مطرح شده است نیز روبروست؛ غالب این صفات به اموری مشترک بین خداوند و مخلوقات خصوصاً انسان‌ها دلالت دارد؛ مانند حکمت، رحم، سمع و بصر و ....؛ البته برخی صفات و محمولات مطرح در نقل را شاید بتوان به معنایی مجازی، استعاری و غیرحقیقی بازگرداند؛ اما برخی دیگر را مانند نیکی یا حکمت یا شفقت نمی‌توان استعاره دانست. اما چه مجوزی برای به کار بردن اینگونه صفات وجود دارد؟ و آیا انتساب اینگونه اوصاف با تعالی و تنزیه خداوند منافات ندارد؟

از این‌رو متکلمان درصدد ارائۀ مبنایی برای تبیین نحوۀ سخن‌گفتن خداوند به نحو ایجابی و حقیقی شدند. روشن است با قید نخست صفات سلبی و با قید دوم صفات مجازی و استعاری یعنی صفاتی که به معنای حقیقی آن قابل حمل بر خداوند نیستند، بیرون از حیطۀ بحث می‌افتد.

این کتاب در فلسفه و کلام تطبیقی در باب شناخت صفات الهی و ابعاد معناشناختی آن تدوین و تألیف شده است.

در بخش نخست کلیات بحث صفات و اسماء الهی در فصل نخست از منظر اسلام و متکلمان و فلاسفۀ مسلمان مطرح شده است و در فصل دوم از دیدگاه مسیحیت و متألهان مسیحی بدان پرداخته شده است. در ادامه در بخش دوم به دو راه‌حل ارائه‌شده برای معضل پیش‌گفته، توسط دو فیلسوف و متکلم هم‌عصر یعنی توماس آکویناس از متألهان مسیحی و خواجه نصیرالدین طوسی حکیم مسلمان و متکلم شیعی معاصر او پرداخته شده است. در فصل نخست راه حل توماس آکویناس یعنی نظریۀ انالوژی مورد بحث، بررسی و نقادی قرار گرفته و در فصل دوم به نظریۀ اشتراک معنوی تشکیکی خواجه نصیرالدین طوسی و سپس به بررسی تطبیقی دیدگاه آکویناس با نظریۀ خواجه نصیرالدین طوسی پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

بخش نخست: اسم و صفت الهی در الهیات اسلام و مسیحیت

مقدمه

فصل اول: اسم و صفت الهی در کلام و فلسفۀ الهی

فصل دوم: اسم الهی و صفات در مسیحیت و الهیات مسیحی

بخش دوم: یحثی تطبیقی در صفات و اسماء الهی از دیدگاه توماس آکویناس (انالوژی) و خواجه نصیر (اشتراک معنوی تشکیکی)

مقدمه

فصل اول: بررسی نظریۀ انالوژی آکویناس در مبحث صفات الهی

فصل دوم: نقد و بررسی انالوژی

فصل سوم: دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی دربارۀ صفات الهی: اشتراک معنوی تشکیکی

فصل چهارم: مقایسه و تطبیق

منابع

نمایۀ نام‌ها

نمایۀ اصطلاحات