معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در زمینه‌های گوناگون ادبی و فرهنگی، آنچه چهره‌هایی را ماندگار و شاخص می‌کند، نه صرفاً به سبب آثاری است که خلق می‌کنند، بلکه نوع شخصیت، منش و وجوه تفکرات‌شان است که با چشمه‌های جوشان معرفت و کلام و آگاهی گره می‌خورد؛ شخصیت‌هایی صمیمی و دوست‌داشتنی که به‌حق آبروی جهان و بشریت‌اند. احمد اعطا با نام آشنای «احمد محمود» در ادبیات معاصر ایران، یکی از این چهره‌هاست که با قلبی آکنده از عشق به وطن و مردم، با همۀ نامهربانی‌ها زیست، کار کرد و سرانجام رفت.

محمود زیست و نوشت و .... رفت ...؛ چنان‌که نام و یادش اکنون می‌تواند جماعتی را کنار هم جمع کند و بر مزارش بگریاند یا با مرور خاطره‌اش تبسم را بر لب‌ها بنشاند؛ که او هر صبح پشت میزش ردیف مدادهایش را می‌تراشید و می‌نوشت؛ تا آدم‌هایی را که با آنها زندگی کرده و دیده بود، زنده کند و در کوچه پس‌کوچه‌های داستان‌هایش به حرکت وادارد. نویسنده‌ای که در اواخر عمر، بعد از آن همه تجربه، کتاب و کار سفارش پزشک را نشنیده گرفت و ماسک اکسیژن را رها کرد و با شوری اعجاب‌انگیز گفت: «من هنوز در آغاز راه هستم. هنوز خیلی کار دارم که باید انجام بدهم .... وقتی شروع کردم، عاشق این بودم که روزی نویسندۀ خوبی بشوم. برای همین، هیچ جا بند نبودم و به همه‌جا سرک می‌کشیدم ...» و انسانی که مرور چگونگی زندگی‌‌اش ـ به خودی خود ـ جاذبه‌های اعجاب‌انگیزی دارد و ... زحمت‌کشی که از نوجوانی باید کار می‌کرد.

این شناخت‌نامه به طرح همه‌سویۀ شرایط عینی و ذهنی پیرامونی احمد محمود می‌پردازد. در اینجا منظور از شرایط عینی، محدودۀ تجمع مناسبات ااقتصادی یک جامعه است در ارتباط با نویسنده؛ یعنی فرایندی که میان نیروهای مولد و میزان رشد اقتصادی و به تبع آن اجتماعی، سیاسی و فرهنگ پیرامون محمود به وجود می‌آید با ذهنیت خلاق او که در گیرودار چنین مناسباتی رشد کرده و به فراخور آن، خلق اثر را منجر می‌شود.

در ابتدای کتاب سال‌شمار زندگی محمود آورده شده که در این سال‌شمار به آثار او نیز اشاره شده است. بعد از آن در نوشتاری با عنوان «کوچ همسایه» به زندگی و آثار او نگریسته شده است. در آخرین نوشتار مقدمه نیز خاطره‌ای از محمود به قلم خودش آورده شده است.

بخش نخست کتاب با عنوان «تاریخ شفاهی» نگاهی دارد به تأثیر شرایط پیرامون بر احمد محمود به عنوان نویسنده‌ای صاحب سبک و همچنین تأثیر او بر این شرایط که از بطن گفتگو با افراد خانواده، دوستان و آشنایان محمود برداشت شده است؛ چراکه مسلم است آنچه به شکل‌گیری شخصیت یک هنرمند منتهی می‌شود، ارتباط دیالکتیکی و متقابل میان عینیت و ذهنیت اوست که چنین رابطه‌ای البته به میزان تأثیرپذیری از جامعه و محیط بستگی دارد که هنرمند در آن پرورده و رشد کرده است و همچنین میزان تأثیرگذاری او بر محیط پیرامونش. در این گفتگوها هدف این بوده که دوران مختلف زندگی محمود از کودکی و نوجوانی گرفته تا زندان، تبعید و زندگی حرفه‌ای نویسندگی هرچه بیشتر روشن شود. همچنین انتشار مجموعه اول داستان‌ها و رمان همسایه‌ها در اهواز، طی این بخش مطرح شده‌اند.

بخش دوم، محمود از نگاه اهل قلم است و نقد آثار او در گفتگو با نویسندگانی مثل علی‌اصغر شیرزادی، محمدعلی علومی، حسن اصغری و ... صورت پذیرفته است. بخش سوم، نقد آثار محمود در مطبوعات است. گزیدۀ مطالب و داستان‌های احمد محمود به صورت منتخب در این بخش آمده و تلاش شده نقدهایی انتخاب شوند که با این اثر در ارتباط باشند. نظیر نقد هوشنگ گلشیری، محمد محمدعلی و دیگران بر آثار احمد محمود. بخش چهارم، شامل گفتگوهای احمد محمود است.

بخش پنجم ادبیات داستانی از نگاه احمد محمود است. نظریات احمد محمود در رابطه با ادبیات داستانی دسته‌بندی شده و در این قسمت آمده است. در بخش ششم، نامه‌های مرتبط با زندگی احمد محمود که تا به حال چاپ نشدند آمده است. در نهایت هم بخش هفتم، نمونه آثار احمد محمود است. اولین داستانی که او چاپ کرده و آخرین رمان او که ناتمام ماند یعنی «مرد خاکستری». در انتهای کتاب هم تصاویر دیده‌نشده از احمد محمود و اسنادی مثل دست‌خط احمد محمود گردآوری شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

سال‌شمار زندگی احمد محمود

کوچ همسایه (جهان داستانی احمد محمود با نگاهی به چهار رمان نخست او)/ کیوان باژن

خاطره‌ای از محمود به قلم خودش

* بخش نخست: تاریخ شفاهی

پدری به تمام معنا/ گفتگو با بابک اعطا

آقاجون/ گفتگو با سارک اعطا

یاد برادر/ محمود اعطا

روایت تراژیک زندگی/ گفتگو با حسن اربابی

نویسنده‌ای که به مردمش وفادار ماند/ گفتگو با کاظم جزایری

کنجکاو و با اعتماد به نفس/ گفتگو با عبدالکریم پرتو

تصویرگری بی‌ادعا/ گفتگو با محمدعلی دائمی اهوازی

نویسنده‌ای خلاق و جستجوگر/ گفتگو با هوشنگ عاشورزاده

وجدان بیدار و اصیل جامعه/ گفتگو با عبدالعلی دستغیب

امیدوار و صمیمی/ گفتگو با با عبدالعی چیت‌ساز

محمود نویسنده‌ای توانا، پاک و شریف/ گفتگو با محبوبه میرقدیری

* بخش دوم: محمود از نگاه اهل قلم

هنوز مجال ادای دین به محمود را نیافته‌ام/ محمود دولت‌آبادی

احمد محمود داستان‌نویسی تمام‌عیار/ گفتگو با علی اصغر شیرزادی

محمود استاد نمادپروری در داستان/ گفتگو با محمدعلی علومی

محمود بازتاب‌دهندۀ پدیده‌های زندگی اجتماعی/ گفتگو با حسن اصغری

* نقد آثار محمود در مطبوعات

مول/ غ.ر فرزانه‌پور

غریبه‌ها/ عبدالعلی دستغیب

جامعۀ بیمار همسایه‌ها/ مریم سعیدنیا

روایت تراژیک زندگی/ جواد امید

حاشیه‌ای بر رمان‌های احمد محمود (همسایه‌ها، داستان یک شهر و زمین سوخته)/ هوشنگ گلشیری

نقد و بررسی داستان کوتاه دیدار/ علی‌اشرف درویشیان، رضا خندان

تأملی در منش زیبایی‌شناختی/ مهدی قریب

* گفتگوها

الهام از رنج و گریز برای رهایی ....!/ گفتگوی مجلۀ فردوسی با محمود

گفتگو با احمد محمود/ خسرو باقری

* ادبیات داستانی از نگاه احمد محمود

دربارۀ شخصیت‌پردازی

دربارۀ نویسنده

دربارۀ داستان و رمان

دربارۀ فن (تکنیک)

دربارۀ سیاست

دربارۀ توصیف

دربارۀ طرح

دربارۀ دیالوگ (گفتگو)

دربارۀ مکان ومحیط

دربارۀ زمان

دربارۀ راوی ـ روایت

دربارۀ زبان

* نامه‌ها

* نمونۀ آثار

صب می‌شه!

درد فراموش‌شدن، درد جاودانه؟

مرد خاکستری

دو شعر از: احمد محمود

نمایۀ نقد آثار محمود در مطبوعات

نمایۀ ترچمۀ آثار محمود به زبان‌های دیگر

گزارشی از مراسم خاک‌سپاری احمد محمود

سنگ صبور من (در رثای احمد محمود)/ احمد آقایی

در سوگ احمد/ محمدعلی دائمی اهوازی

* فهرست راهنما

* عکس‌ها و تصاویر