معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

محمدعلی همایون کاتوزیان پژوهشگر حوزه‌های علوم سیاسی، اقتصاد و نقد ادبی، متولد سال ۱۳۲۱ در تهران است که تألیفات زیادی به زبان‌های فارسی و انگلیسی دارد. «هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر»، «نامه‌های خلیل ملکی»، «خلیل ملکی؛ سیمای انسانی سوسیالیسم ایرانی»، «سعدی، شاعر عشق و زندگی»، «عاشقی‌های سعدی»، «دولت و جامعه در ایران، سقوط قاجار و استقرار پهلوی»، «نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران»، «برخورد عقاید و آرای ملکی»، «چهارده مقاله در ادبیات، اجتماع، فلسفه و اقتصاد»، «ایدئولوژی و روش در اقتصاد»، «نقدی بر بوف کور هدایت»، «مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران»، «صادق هدایت و مرگ نویسنده»، «صادق هدایت از افسانه تا واقعیت»، «استبداد، دموکراسی و نهضت ملی»، «اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی»، «ایرانیان» و «خشت خام» عناوین برخی تألیفات و اشعار کاتوزیان هستند که در قالب تالیف یا ترجمه منتشر شده‌اند.

همایون کاتوزیان این کتاب را برگ‌هایی از خاطراتش می‌داند؛ مجموعه‌ای از رخدادهای گوناگون زندگی‌اش که برخی از آنها به‌مناسبت‌های مختلف در نشریات و مطبوعات چاپ شده‌اند. برخی را نیز پیش‌تر در وب‌سایت اینترنتی خود منتشر کرده است. اما برخی از خاطرات هستند که برای اولین‌بار در این‌کتاب چاپ می‌شوند. خاطرات این‌کتاب دربارۀ سال‌های جوانی و حضور همایون کاتوزیان در دبیرستان البرز تهران، نخستین تجربه‌های حضور در عوالم سیاست و فرهنگ، ادامه تحصیل دانشگاهی در انگلستان، تدریس، فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی، افرادی چون ایرج افشار، احمد شاملو، داریوش آشوری، جلال آل احمد، خلیل ملکی،‌ حمید عنایت و ... هستند.

او در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته، یادآور می‌شود: «به همین دلیل در روایت بعضی از رویدادها گاه نکاتی تکرار شده‌اند که برای حفظ سندیت آن دسته که پیش‌تر منتشر شده‌اند این تکرارها را حتی المقدور حذف نکرده‌ام. برخی از این یادداشت‌ها هم برای درج در این مجموعه جرح و تعدیل مختصری شده‌اند. چنانکه خواهید دید که هیچ یک از آنها به زندگی خصوصی من ربطی ندارد با این وصف بعضی از یادداشت‌ها هم که جنبه خصوصی ندارند به دلایل گوناگون فعلاً حذف شده‌اند».

در اولین بخش کتاب که اختصاص به خاطرات نویسنده از دبیرستان البرز و معلمان آن دارد، دربارۀ «زین‌العابدین مؤتمن» آمده است: «مؤتمن ناسیونالیستی احساساتی از نسل قدیم بود. اما برخلاف سرخوش و تقریباً بر خلاف دیگر ناسیونالیست‌ها، عرب‌ستیز، ترک‌ستیز و دین‌ستیز نبود. خلاصه آنکه نگرشی عمیقاً مثبت به زندگی داشت و حقیقتاً به نظر دیگران از جمله نظر شاگردانش احترام می‌گذاشت». (ص 27)

دربارۀ ایرج افشار که با عنوان «در سوگ ایرج افشار» در این کتاب آمده، می‌خوانیم: «یک وجه مهم دیگر کار و کوشش افشار، نقش او در انتشار مجلات جدی و وزین بود، از «راهنمای کتاب» گرفته که در واقع مجلۀ خود او بود تا همکاری با پدرش دکتر محمود افشار در زمان انتشار دورۀ دوم مجلۀ «آینده» در دهۀ 1330 و بعدها انتشار دورۀ سوم آن که سال‌ها پس از انقلاب هنوز ادامه داشت. همکاری نزدیکش را با مجلات «یغما»، «کلک» و «بخارا» نیز باید به این حساب گذاشت و دست‌اندرکاران می‌دانند که فقط از طریق همین‌گونه کارها چه خدمات بزرگی به نشر و گسترش دانش می‌شود و در عین حال انتشار کار پژوهندگان دیگر را ممکن می‌سازد». (ص 122)

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت

البرز و معلمان آن

جایزۀ ادبی تلویزیون

تظاهرات در مسیر

هجده‌سالگی، زمستان: نخستین بست‌نشینی دانشگاهی در جهان

آتش‌زدن ماشین دکتر منوچهر اقبال

پالتودزدی، کنفدراسیون، روایت کوتاه

باز هم اشتباه شد؟

سخنرانی در قتلگاه پل‌پوت: تجربیاتی از انقلابی‌های سال تحصیلی ۱۹۷۸-۱۹۷۷

پرویز نیکخواه و داستان «توطئۀ کاخ مرمر»

بازگشت به ایران پس از نه سال

شیراز و آب رکنی و دانشگاه پهلوی

داستان مهدی هاشمی و دانشگاه آکسفورد

خاطراتی از خلیل ملکی و جلال آل احمد

یاد امیر پیشداد

در سوگ ایرج افشار

آشنایی با ابوالحسن ابتهاج

داریوش آشوری و سی‌ام تیر ۱۳۴۰

حمید عنایت که یادش به خیر....

یاد ضیاء صدقی و تاریخ شفاهی هاروارد

با یاد محمدحسین تمدن و ترور محمد مسعود

شاملو، ساعدی هفته‌نامۀ ایرانشهر و مذاکرۀ صدیقی با شاه

خاطراتی از مسعود فرزاد

حسین شهیدی از دست ما رفت

شاملو و فردوسی

تجربۀ همکاری با رادیو بی‌بی‌سی

لندن، دیروز و امروز

چگونه کارم از پزشکی به علوم اجتماعی و انسانی کشید

نمایه