معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

مولوی جلال‌الدین محمد بلخی رومی ملقب به مولانا یکی از چهره‌های مطرح در پژوهش‌های تطبیقی ادبیات است که به دلیل عظمت و تعالی روح و وسعت و عمق اندیشه و بینش، تأثیر زیادی نیز بر اندیشه و ادب جهانی داشته است؛ چراکه از حیث تولید اندیشه‌های ناب در دنیای ادب و عرفان، کم نظیر است و در شمار چهره‌هایی است که محبوبیتش مرزهای ایران و آسیای صغیر را درنوردیده و اشتهار جهانی یافته است. موهنداس کرمچند گاندی مشهور به مهاتما نیز از مصلحان برجستۀ جهانی است که توانسته به یمن اندیشه و عملکرد خود، مردم هند را در برابر استعمار انگلیس به استقلال برساند و فکر و فرهنگ جهانی را تحت تأثیر اندیشۀ خویش قرار دهد.

این دو شخصیت شاخص گذشته و حال که به‌حق پیام‌آوران راستین انسانیت، اخلاق، مهرورزی و خشونت‌پرهیزی هستند، خود در زمانه‌ای سراسر خشونت می‌زیستند؛ خشونت عریان مغول و خصومت‌های جاهلانۀ صلیبی و جنگ‌های ویرانگر جهانی؛ بنابراین با اتکا به جهان‌بینی و نگرش متعالی و معنوی خود، خویشتن را وقف تلاشی بی‌وقفه، برای کاستن از بار تنش‌ها و خصومت‌هایی کردند که جهان‌بینی مادی قرن‌هاست به بشر تحمیل کرده است و آشتی دادن انسان‌ها و تکاپو در راستای وفاق انسانی را در زندگانی پربارشان به عنوان رسالت اخلاقی خویش برگزیدند.

این دو مصلح همزاد به دو زمان، دو قوم، دو نژاد، دو فرهنگ، دو اقلیم جغرافیایی و دو دین متفاوت تعلق دارند و به فاصلۀ زمانی هفت قرن پا به عرصۀ این هستی بی‌فروغ گذاردند و درخشیدند و پیام انسانی خویش را چنان گوشواری بی‌بدیل به گوش آن آویختند و برای همیشه در افق اندیشه‌های ناب آن جاودانه گشتند؛ اما با وجود تمامی این تمایزات و ناهمگونی‌ها، تشابه بسیاری بین این دو اندیشمند نامی در اندیشه و نظرگاه مشهود است؛ امری که سبب قوت یافتن فرضیۀ تأثیرپذیری مستقیم گاندی از مولوی و در نتیجه نگارش این کتاب شده است.

این کتاب، تلاشی است در راستای پاسخ به این سؤالات که آیا پیوندی بین مبانی فکری گاندی و اندیشه‌های کلیدی مولانا در مثنوی وجود دارد؟ وجوه اشتراک و گاهی افتراق اندیشه‌های این دو و دلایل آن کدام‌اند؟ آیا مشابهت فکری گاندی و مولوی بر حسب توارد بوده یا او با مطالعۀ آثار مولانا، مستقیماً تحت نفوذ اندیشۀ وی قرار داشته است؟ بنابراین در این کتاب در گام نخست آن دسته شواهد مولوی با تأکید بر مثنوی و اظهارات گاندی وجهۀ کار نویسنده بوده و سپس به بررسی و تطبیق مبانی فکری این دو شخصیت به منظور جستجوی شواهدی دال بر این اثرپذیری پرداخته شده است.

گفتنی است در کنار همانندی‌های فکری، وجوه افتراقی نیز بین این دو صاحب‌نام در عرصۀ اندیشه مشهود است؛ عمدۀ این تمایزات که در پایان هر مبحث گنجانده شده، از تفاوت باورهای اعتقادی این دو یعنی تفاوت اسلام و هندوئیسم ناشی می‌شود. چه همان‌گونه که دیدگاه‌های مولانا متأثر از قرآن کریم است، مهاتما نیز در برخی مواضع خویش بسیار متأثر از کتاب مقدس آیین هندو یعنی «بهاگواد گیتا» است.

فهرست مطالب کتاب:

سخنی با خوانندگان

دیباچه

فصل اول: کلیات

فصل دوم: تحلیل تطبیقی مبانی فکری مولوی و گاندی

بخش اول: مقدمۀ فصل

بخش دوم: جایگاه و کرامت انسان

بخش سوم: خداشناسی و حقیقت‌جویی

بخش چهارم: شادمانی و آرامش

بخش پنجم: عدم خشونت

بخش ششم: عشق و مهرورزی

بخش هفتم: عقلانیت

بخش هشتم: علم و دانش

بخش نهم: مرگ و معاد

بخش دهم: وحدت وجود

منابع و مآخذ