تذکرة الملوک (قرن سیزدهم هجری)
خلاصه
این کتاب دربارۀ تاریخ عمومی ایران است و در این موضوع به کتابهای همموضوع پیش از خود شباهتهای بسیار و با آنها تفاوتهای آشکاری دارد. در نوع نگاه به تاریخ و روایت بیشترین شباهت آن با «رستم التواریخ» از همین نویسنده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
این کتاب دربارۀ تاریخ عمومی ایران است و در این موضوع به کتابهای همموضوع پیش از خود شباهتهای بسیار و با آنها تفاوتهای آشکاری دارد. در نوع نگاه به تاریخ و روایت بیشترین شباهت آن با «رستم التواریخ» از همین نویسنده است. هر دو دارای روایتهای دستاول و داستانهایی هستند که در هیچ منبع دیگری مانند آنها یافت نمیشود و با گفتمان و از زاویۀ دید خاص نویسنده بیان میشوند. تفاوت آنها در این است که «تذکرة الملوک» تاریخ ایران را از پیشدادیان شروع میکند و تا واگذاری هرات در زمان محمدشاه قاجار ادامه میدهد؛ در حالی که «رستم التواریخ» تنها از زمان شاه سلطان حسین صفوی تا زمان معاصر نویسنده را روایت میکند. وجه تمایز این کتاب با «روضة الصفا» و «حبیب السیر» در مختصربودن گزارشات آن از هر دورۀ حکومتی است. تفاوت آن با «فهرس التواریخ» از رضاقلی خان هدایت در آن است که دومی سالشمار است، حال آنکه این کتاب دورهشمار است. همچنین شروع «فهرس التواریخ» از سال اول هجری است؛ اما این کتاب با پیشدادیان آغاز میکند. از بین سه کتاب تاریخ رضاقلیخان هدایت، یعنی تکملۀ روضة الصفا، فهرس التواریخ و نژادنامه به آخری مانندتر است؛ هم در اشتراک موضوع و هم در طبقهبندی دورهها، اما مختصرتر از آن است. همچنین «نژادنامه» تاریخ ایران را با دوران مهآبادیان که از برساختههای دساتیری است، میآغازد و این کتاب با کیومرث.
این کتاب با کتابهای دیگری در عنوان مشترک و در محتوا متفاوت است. یک نسخۀ «تذکرة الملوک» متعلق به موزۀ بریتانیا از مؤلفی ناشناخته را مینورسکی به صورت عکسی و همراه با حواشی و تعلیقات منتشر کرد. پس از آن دبیرسیاقی بخش متن همان کتاب را با چاپ حروفی منتشر نمود. دو سال بعد از آن، ترجمۀ فارسی حواشی و تعلیقات مینورسکی بر این نسخه با برگردان مسعود رجبنیا به عنوان بخش دوم کتاب گفتهشده منتشر شد. زندهیاد دانشپژوه که نسخههای خطی «تذکرة الملوک» و «دستور الملوک» را بررسی کرده، به نسخهای از کتاب «تذکرة الملوک» در کتابخانه ملک به خط نسخ اشاره میکند که به سال 1257 قمری نوشته شده است.
«تذکرة الملوک» از نمونههای طنز خوب فارسی است. بسیاری از حکایات و روایتها چنان طبیعی و روان بیان شده که وجه طنزآلود آنها در نگاه اول به چشم نمیآید. متن همچنین از نظر طرح اندیشههای اصلاح دینی هم مهم است. مانند کتاب «رستم التواریخ» که جا به جا به ادیان دیگر اشاره میکند و حرفهایی در دهان کریمخان زند میگذارد، در اینجا از هلاکوخان مغول استفاده میکند تا حرفهایی را بزند.
اهمیت دیگر کتاب از نظر گوشههایی است که به بیگانگان میزند. در موضوع تسلیم هرات، نویسنده عملکرد محمدشاه قاجار را در جهت کسب رضایت انگلیس میداند.
شیوۀ نگارش کتاب به بیان شفاهی نزدیک است و در جاهای زیادی از روش نوشتاری پیروی نمیکند. در این بیان که خالی از زیبایی نیست، گویی نویسنده تعدادی شنوندۀ مشخص را در برابر خود میبیند و میکوشد در زمانی کم، انبوهی از اطلاعات را به صورت فشرده و یکنفس در اختیارشان بگذارد. از اینرو مطالب یا فهرستوار گفته شده یا آنکه تعدادی عبارت پشت سر هم بدون گسست ردیف شدهاند. در متن مصحَّح، مصحِّح کوشیده تا حد امکان عبارتها و اجزای گوناگون را از هم جدا کند تا خواننده بتواند راحتتر متن را بخواند.
فهرست مطالب کتاب:
دیباچه
دیباچۀ مؤلف
اول ـ احوال پادشاهانی که قبل از ظهور اسلام پادشاهی کردهاند
اول ملوک پیشدادیان
طبقۀ دویم ملوک کیان
فرقۀ دویم اشکانیان
فرقۀ سیم اشقانیان
طبقۀ ملوک ساسانیان
احوال بنی امیه علیهم اللعنه والهاویه
صفاریان
طبقۀ سامانیان
غزنویان
غوریان
دیلمیان
خوارزمشاهیان
اتابکان
اسماعیلیان
سلطنت قراختا
در ذکر پادشاهان اسلامپناه جنت آرامگاه ناجیۀ صفویه
داستان شیرین پادشاهی خاقان صاحبقران ظفر توأمان اعلیحضرت جم جاهی
تاریخ تسخیر مملکت فردوسی نزهت هرات با لطف و صفای خوش
حکم صریح حقانی رستمالحکمایی و تاریخ ظهور پرنور جناب شمسالائمه و ...
خلاصۀ تواریخ خلقت عالم
حکم صریح رستمالحکمای آصف تخلص در باب ظهور قائم (ص)
نمایهها
منابع
پربازدید ها بیشتر ...
مطالعات ادبی هرمنوتیک متنشناختی
مهیار علویمقدمتأویل و رویکرد هرمنوتیکی، باعث افزایش بهرهگیری هر چه بیشتر خواننده از ارزشهای شناختهنشدۀ متن میش
پابرهنه در برادوی: زندگی و آثار نیل سایمون
مجید مصطفوینیل سایمون (1927 ـ 2018) یکی از پرکارترین، موفقترین و محبوبترین نمایشنامهنویسان جهان و یکی از بهت
منابع مشابه بیشتر ...
فیروزشاهنامه: دنبالۀ دارابنامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)
ناشناساین متن در شرح جهانگیری و جنگهای فیروزشاه پسر داراب و برادر دارای دارایان است. در این مجلد بخشی بسی
قرآن قدس: ترجمهای کهن از قرآن (دو جلد) بر اساس دستنوشت کتابخانۀ آستان قدس رضوی (شمارۀ 54)
مترجمی ناشناساز میان ترجمههای قرآن، قرآن قدس که در یکی از حوزۀ جغرافیایی سیستان قدیم نوشته شده است، از داشتههای