معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

این کتاب دربرگیرندۀ مقالاتی تبیینی و تنقیدی است در موضوعات دینی، ادبی، تاریخی و سیاسی که به قصد روشنگری برخی نکات در مباحثی قابل طرح و بحث نگاشته شده است. کوشش شده مباحث مطرح‌شده در این کتاب، در حد امکان صورتی استنادی و استدلالی داشته باشد و عنداللزوم با دید نقادانه به آنها نگریسته شود.

مؤلف باور دارد درخشش علمی و فرهنگی مشاهیر به‌ هیچ‌وجه نباید چشم‌ها را چنان خیره کند و حواس را چنان مرعوب سازد که سنجش عیار علمی آثار آنان مورد غفلت قرار گیرد. بنابراین در این کتاب به تضارب و نقد آرای بزرگان پرداخته شده است.

«اسب جان‌ها را کند عاری ز زین **** سرّ النوم اخ الموتست این» این بیت، یکی از ابیات دشوار مثنوی مولاناست که تاکنون معرکۀ آرای شارحان مثنوی بوده است. در بیان و شرح آن به نظر می‌رسد استاد فروزانفر رأی چندان روشنی اتخاذ نکرده است. در اولین نوشتار این کتاب، به بازبینی نظر ایشان پرداخته شده است.

در سال 1394 کتابی از مهندس لطف‌الله میثمی منتشر شد با عنوان «زمان در متن دین» که نوشتار دوم کتاب در دو بخش دربارۀ این کتاب است. بخش اول بیان فشرده‌ای از این کتاب و بخش دوم نقد و نظرهایی دربارۀ آن.

کتاب «مشرکی در خانوادۀ پیامبر» اثر حسن محدثی گیلوایی و بیژن عبدالکریمی است که به سال 1396 منتشر گردید. این اثر که ظاهرش به رمان می‌ماند، ولی محتوایش با عناصر دقیق تاریخی شکل یافته، با استناد به اسناد موثق، داستان زندگی مؤمنانه و عاشقانۀ زینب ـ دختر پیامبر اسلام (ص) ـ را با شوهرش ابوالعاص که مسلمان نبود، به تصویر می‌کشد و باب تازه‌ای در موضوع مدارا با مخالف اعتقادی باز می‌کند. نوشتار سوم این کتاب نیز در دو بخش ابتدا به بررسی محتوایی این اثر پرداخته و در بخش دوم، جملۀ کوتاهی از این کتاب یعنی «اما مسلمانان به هیچ‌وجه غارتگر نبودند» بر سبیل استدلال و با شواهد روشن تاریخی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

بی‌تردید صادق هدایت یکی از نویسندگان برجسته و فراملی ایران است. او از چهره‌های ممتاز ادبیات قرن اخیر به شمار می‌رود. هدایت نویسنده‌ای است دردمند، دردی که در دنیای او معنای خاصی دارد. از ویژگی‌های جهان هدایت آن است که وی در اغلب آثارش دین را عموماً و اسلام را خصوصاً به چالش می‌کشد و ضرورت وجودی آن را برنمی‌تابد. در نوشتار چهارم این کتاب، از نظرگاه چهار دانشمند و ادیب با شناسنامۀ علمی معتبر، به تبیین اندیشه‌های هدایت پرداخته شده و نقاط ضعف و قوت او بر سبیل اجمال مورد بررسی قرار گرفته است.

نوشتار پنجم این کتاب، بررسی مختصری از کتاب «کندوکاو در مسائل تربیتی ایران» اثر زنده‌یاد صمد بهرنگی است که با وجود گذشت سال‌ها از انتشار آن، پیام آن هنوز خواندنی بوده و برای هر دوره‌ای صدق می‌کند و تاریخ انقضایی برای آن قابل تصور نیست.

در ششمین نوشتار کتاب، سه دوره از حیات پرالتهاب جلال آل احمد تحلیل و تبیین شده است؛ جلال مسلمان شیعه از یک خانوادۀ متشخص روحانی، جلال فعال در حزب تودۀ ایران و جلال حج‌رفتۀ مؤلف «خسی در میقات». این تحقیق، فصول مهم زندگی جلال از جمله رابطۀ عاطفی او با همسرش سیمین دانشور را نیز دربر می‌گیرد.

نوشتار هفتم کتاب، نقد و نظرهایی است دربارۀ کتاب «شمشیر تازیان و سقوط ایران» اثر داریوش یاری که بین او و حمید بخشمند صورت گرفته است.

دکتر شریعتی معتقد به دموکراسی متعهد بود که متعهد به تحقق هدف‌های تعیین‌شده در ایدئولوژی است نه کسب رضایت و ادارۀ عادی جامعه؛ یعنی نوعی از دموکراسی که بر اساس آرای زبده‌ها و خبره‌هاست نه توده و آحاد مردم. آخرین بخش این کتاب هم به بررسی دموکراسی از نظرگاه دکتر شریعتی پرداخته است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

تبیین و تحلیل بیتی از مولانا و نارسایی تفسیر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر

نگاهی به آراء مهندس لطف‌الله میثمی در کتاب «زمان در متن دین»

کتاب «مشرکی در خانوادۀ پیامبر» و نقد مجملی بر جملۀ کوتاهی از آن

صادق هدایت از منظر: دکتر عبدالکریم سروش، دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، دکتر احسان طبری و آیت‌الله محمدتقی جعفری

نگاهی به صمد بهرنگی و کتاب «کندوکاو در مسائل تربیتی ایران»

جلال آل احمد؛ آخوندزادۀ مارکسیست مسلمان! (بررسی سه دورۀ حیات پرالتهاب جلال)

نقد و نظرهایی پیرامون کتاب «شمشیر تازیان و سقوط ایران» (مکاتبات منتقدانۀ آقای حمید بخشمند و نویسندۀ کتاب)

دکتر علی شریعتی و دموکراسی (نقدی بر اندیشۀ دکتر شریعتی در قلمرو دموکراسی)

منابع