معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

کتاب «شازده حمام» که تاکنون چهار جلد از آن بارها و بارها منتشر شده است، یادها و خاطره‌های استاد محمدحسین پاپلی یزدی است که پس از بازنشستگی از دانشگاه تربیت مدرس، خاطرات پربار خویش را با قلمی بس شیوا و رسا به نگارش درآورده است. این اثر گرچه چنان‌که از نامش پیداست، خاطره است و نویسنده حوادث و رویدادهای واقعی را نگاشته است، با این حال شگفتی‌ها و حضور پررنگ و متوالی عنصر غافلگیری و غیرمنتظره بودن بسیاری از رویدادها و کنش‌ها در سیر خاطرات، آن را به نوع ابی رمان بسی نزدیک کرده است. به گونه‌ای که هر خاطره دارای نقطۀ آغاز، صعود، بحران و گره‌افکنی و در نهایت گره‌گشایی است. تصویر فنی و شخصیت‌پردازی به صورت دقیق و تکنیکی انجام گرفته است. حکایت اخلاق‌مداری و آموختن روش درست اندیشیدن و تعامل مثبت در موقعیت‌های گوناگون، بخشی از ارزش‌های والای این اثر است. بخش دیگری از ارزش‌های کتاب «شازده حمام» در اشتمال بر اوضاع و احوال گوشه‌های بسیاری از پهنۀ گستردۀ ایران است؛ خاطراتی که نویسنده در اقصا نقاط ایران و در آمیزش، نشست و برخاست و هم‌زیستی با مردمان مختلف این سرزمین با فرهنگ‌ها و رنگ‌ها و زبان‌ها و آداب و رسوم گونه‌گون خویش داشته است، رنگارنگی و برجستگی و اهمیت خاصی به این کتاب بخشیده است.

مردم کُرد حضور و نقش پررنگ و برجسته‌ای در خاطرات دکتر پاپلی یزدی داشته و دارند. از همان آغاز با سفری که ایشان به مهاباد و مناطق مرزی سردشت داشته‌اند، عمق آمیختگی و پیوند ژرف خاطرات «شازده حمام» و مردم کرد رقم می‌خورد و به گفتۀ خوشان «گویا سرنوشت ایشان با کرد پیوند خورده است». چنان‌که حتی در شمالی‌ترین نقطۀ مسکونی کرۀ زمین با یک کرد رویاروی می‌گردد. بدین‌سان بود که دست سرنوشت این استاد خوش‌ذوق شیرین‌سخن دست‌به‌قلم را در موقعیتی افکند که گوشه‌هایی از زندگانی، مراودات، فرهنگ، اخلاق و منش، اندیشه و باورهای کردها را در خاطرات خویش بگنجاند و چه زیبا و غرورآفرین این کار را کرده است.

در حقیقت آنچه در لابلای خاطرات شازده حمام دربارۀ مردم کرد و ویژگی‌ها و خصوصیات و برخی وقایع آن سالیان آمده و ثبت شده است، در جای دیگری نمی‌توان یافت. بخشی از ارزش و ارجمندی این اثر به نسبت کردها در همین نکته نهفته است. می‌توان با یک تحلیل محتوایی و آمارگیری و بررسی بسامد، جایگاه کرد و کردستان را در کتاب «شازده حمام» بازیافت؛ بسامد واژه‌های کرد/ کردی/ کردنشین در این کتاب در مجموع حدود 112 بار است و پیداست که بیشترین حجم این تکرار از آن واژۀ کُرد است. همچنین واژۀ کردستان در حدود 93 بار است. این پدیده نشان از پیوند ژرف این خاطرات و نیز اطلاع نویسندۀ آن از اوضاع و احوال کردها و سرزمین‌شان و آمیختگی وی با این مردم دارد.

این پدیده را از زاویۀ دیگری نیز می‌توان بررسی کرد؛ بدین شرح که در جلد اول و دوم کتاب از مجموع 625 صفحه، 179 صفحه؛ در جلد سوم از مجموع 512 صفحه، 297 صفحه؛ و در جلد چهارم از مجموع 357 صفحه، 51 صفحه خاطراتی است که در میان کردها یا به گونه‌ای در پیوند با آنها شکل گرفته است. همچنین از بسامد نام شهرهای کردنشین می‌توان به بعد دیگری از این مطلب را تحلیل کرد؛ بدین شرح که شهر مهاباد در رأس همۀ شهرهای کردنشین قرار دارد و بسامد تکرار ان 185 بار است؛ رتبۀ دوم سردشت با بسامد 145 مرتبه و بجنورد با بسامد 102 بار در مرتبۀ سوم است. از این آمار پیوند شازده حمام با کردهای خراسان عمیق‌تر، پررنگ‌تر و گسترده‌تر به نظر می‌آید.

این کتاب دربرگیرندۀ خاطراتی است از دکتر پاپلی یزدی که در میان کردها و در ارتباط با آنها شکل گرفته است. در ضمن اینکه کوشیده شده نام‌نامه و جای‌نامه‌ای برای کتاب تهیه شود که نمایانگر شخصیت‌ها و نام شهر و روستا و جاهای مشخصی در مناطق کردنشین می‌باشد.