معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان سابقۀ بسیار طولانی دارد. از حداقل دو قرن پیش در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان، از شبه‌قارۀ هند و چین گرفته تا اروپا و آمریکا، آموزش زبان فارسی رایج بوده است. فارسی‌آموزان خارجی به‌ویژه دانشجویان با اهداف مختلفی سعی در یادگیری زبان فارسی داشته‌اند؛ برخی فارسی را برای شناخت بیشتر می‌آموزند (= دانشجویان رشته‌های ایران‌شناسی و شرق‌شناسی در خارج از ایران)، برخی دیگر عاشق و شیفتۀ ادبیات غنی و بی‌مانند زبان فارسی هستند (= عمدۀ دانشجویان شبه‌قارۀ هند و سایر کشورها)، بعضی دیگر با اهداف تجاری فارسی را می‌آموزند (= مانند بسیاری از فارسی‌آموزان جوان ترک و عرب) و بعضی دیگر با اهداف سیاسی (= مانند دانشجویان رشتۀ مطالعات منطقه‌ای در دانشگاه‌های اروپایی و آسیایی و فرزندان و خانواده‌های دیپلمات‌های خارجی مقیم ایران) و بسیاری اهداف دیگر.

در بسیاری از کشورهای جهان، فارسی در مدارس ابتدایی، راهنمایی و متوسطه تدریس می‌شود. در بیش از شصت کشور جهان، افزون بر دانشگاه‌ها و مدارس، زبان فارسی در مراکز و مؤسسه‌های آموزشی آزاد نیز تدریس می‌شود. تنوع فارسی‌آموزان خارجی در کنار تفاوت‌های فردی آنها و سایر عوامل تأثیرگذار در یادگیری زبان دوم (مانند سن، جنس، زبان اول، نظام آموزشی و مانند اینها)، تربیت معلمان و مدرسان حرفه‌ای برای آموزش ساده، سریع و انگیزه‌بخش و مؤثر زبان فارسی را به یک ضرورت قطعی و غیرقابل اجتناب بدل کرده است. برای آموزش اثربخش زبان فارسی، تسلط کافی بر این زبان و آشنایی با روش‌ها و فنون تدریس لازم است؛ اما کافی نیست. معلم موفق زبان فارسی کسی است که بتواند اصول و فنون آموزشی را به‌خوبی و به‌درستی به کار ببندد. این کتاب با همین هدف تألیف شده است و نویسنده بر آن بوده تا اصول و فنون آموزش مهارت‌ها و مؤلفه‌های زبان فارسی را به زبانی ساده و فهما بیان کند.

فصل اول کتاب دربارۀ مبانی آموزش زبان است. در این فصل دربارۀ ساحت‌های گوناگون آموزش زبان (برنامه‌ریزی، آموزش و سنجش) و همچنین سیر تکوین روش‌های تدریس زبان مطالبی مطرح شده است. کل دورۀ آموزش زبان به دو مقطع روش و پساروش تقسیم شده است که اکنون در مقطع پساروش به سر می‌بریم؛ مقطعی که در آن مدرسان زبان باید از بین روش‌ها، بهترین روش را خاص خود انتخاب کنند. در نهایت در این فصل به سه اصل کلیدی در آموزش زبان اشاره شده است: زبان‌آموزمحوری، داشتن روش اختصاصی، تکمیل چرخۀ تکلیف.

مطالب مربوط به آموزش مهارت‌های شنیدن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن در فصول دوم تا پنجم ارائه شده است. خواننده در فصل ششم کتاب با تعریف دقیق تلفظ آشنا می‌شود که برخلاف تصور عموم، تلفظ نه چیزی است که گفته می‌شود و نه چیزی است که شنیده می‌شود، بلکه چیزی است که فهمیده می‌شود. آموزش تلفظ به دلیل نقش مهمی که در درک زبان دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این فصل الگویی عملی برای آموزش تلفظ زبان فارسی ارائه شده که در سه مرحلۀ معرفی الگو، بازتولید الگو و تولید خلاقانه مطرح شده است.

در فصل هفتم ابتدا سیر تکوین روش‌های تدریس مرور شده و از نقش مهم واژه و دستور در تحقیق این تکوین سخن به میان آمده است. در ادامه به بررسی چگونگی آموزش واژه پرداخته شده و چهار اصل مهم در آموزش واژه که باید در تدریس خوب واژه از آنها پیروی کرد، تبیین شده است: آموزش واژه در بافت کاربردی، آموزش واژه‌های سودمندتر و کاربردی‌تر، آموزش راهبردی واژه‌آموزی و آموزش بافاصله و توأم با تکرار.

دستور زبان به مثابۀ اسکلت زبان است و در یادگیری همۀ مهارت‌ها و مؤلفه‌های زبانی نقش کلیدی و بنیادی دارد. در فصل هشتم نشان داده شده که دستور زبان یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامۀ آموزش زبان است و در سیر آموزش زبان دوم/ خارجی، دستور نقشی کلیدی و محوری داشته است. در این فصل دستور آموزشی از سایر گونه‌های دستور متمایز شده و نشان داده شده که برای یادگیری موفق زبان فارسی باید به دستور آموزشی این زبان تسلط پیدا کرد. همچنین در پایان فصل به تکنیک‌های متداولی چون سعی و خطا یا مسیر یاغی، تقویت درونداد و بازی‌های آموزشی نیز اشاره شده تا نشان داده شود که آموزش دستور همراه با کارکرد ارتباطی آن چقدر می‌تواند در کلاس درس سودمند و لذت‌آفرین باشد.

فصل پایانی کتاب اختصاص به سبک‌ها و استراتژی‌های یادگیری زبان دارد. در این فصل گفته شده که به طور کلی سبک یادگیری یعنی شیوۀ معمول و طبیعی یادگیری هر فرد که به سه دستۀ عمدۀ سبک‌های شناختی، سبک‌های حسی و سبک‌های شخصیتی تقسیم می‌شوند. در این فصل گفته شده که مدرس باید یک استراتژیست باشد؛ یعنی بکوشد تا زبان‌آموز مستقل تربیت کند. در انتها سه اصل آموزش مبتنی بر راهبردها و سبک‌های یادگیری معرفی شده است: کمک به فارسی‌آموز برای منعطف بودن در سبک یادگیری، ترجیح ندادن سبکی بر سبک دیگر، داشتن روش خاص تدریس.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار نویسنده

فصل اول: مبانی آموزش زبان

فصل دوم: آموزش مهارت شنیدن

فصل سوم: آموزش مهارت صحبت کردن

فصل چهارم: آموزش مهارت خواندن

فصل پنجم: آموزش مهارت نوشتن

فصل ششم: آموزش تلفظ و مشکلات آن

فصل هفتم: آموزش واژه

فصل هشتم: آموزش دستور

فصل نهم: سبک‌ها و راهبردهای یادگیری

فهرست منابع

پاسخ‌نامۀ سؤالات فصل

واژه‌نامه