معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

جواد مجابی در سال 1318 در قزوین به دنیا آمده است. نسبتش به خاندان سادات شیرازی می‌رسد که به قزوین مهاجرت کرده بودند. کودکی او در روستا گذشته و تا پنجم دبستان در معلم‌کلایه و ضیاءآباد بوده و بعد به قزوین آمده است. از دبیرستان محمد قزوینی در رشتۀ ادبی دیپلم گرفته است. در دبیرستان به نوشتن شعر و مقاله روی آورده و اولین کار جدی‌اش در آن زمان، به نثر درآوردن داستان بیژن و منیژه بود که چند شماره در روزنامۀ «صدای قزوین» منتشر شد. در سال 1336 در کنکور دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران قبول شده و به تهران آمده است. سال 1341 در رشتۀ دکتری اقتصاد پذیرفته شده است. جوانی او تا چهل‌سالگی به روزنامه‌نگاری و حشرونشر با بزرگان گذشته است.

کارمند عادی دادگستری و کارشناس ادبی وزارت فرهنگ و هنر به مدت هجده سال بود که به خانه‌نشینی اجباری به قول خودش مفتخر شد. ضمن کارمندی از سال 1347 تا 1358 در روزنامۀ «اطلاعات» دبیر بخش هنری بود و از اولین همکاری‌اش با روزنامه در سال 1335 تاکنون به نوشتن و چاپ مقالات و اشعار و داستان و نقد و نظر در روزنامه‌ها و مجلات ادبی ایران ادامه داده است.

آثاری که از او پیش از سال 1358 منتشر شده، عبارتند از: سه مجموعۀ شعر (فصلی برای تو، زوبینی بر قلب پائیز، پرواز در مه)، سه کتاب طنز (یادداشت‌های آدم پرمدعا، آقای ذوزنقه، شباهت‌های ناگزیر)، سه کتاب کودکان (پسرک چشم‌آبی، سیبو و سار کوچولو، پنیر بالای درخت) و دو کتاب (یادداشت‌های بدون تاریخ و سخن در حلقۀ زنجیر). از سال 1358 و با خلاصی از کار دیوانی، حرفۀ تمام‌وقت نوشتن را برگزیده و حدود هفتاد کتاب در زمینۀ شعر و رمان و داستان کوتاه و کودکان و نمایش هنری و شناخت‌نامه و تاریخ هنرهای تجسمی ایران و تاریخ طنز ادبی ایران و مجموعه مقالات فرهنگی نوشته که 26 دفتر آن شعر و 15 تای دیگر رمان و داستان کوتاه است.

این کتاب که عنوان آن را نویسنده «خاطرات نسل آخر» گذاشته است، تنها خاطرات شخصی او را دربرنمی‌‌‌گیرد، بلکه بخشی از آن به زندگی خود او تعلق دارد و مابقی هم حاصل دیدار و دوستی‌هایی است که با چهره‌های شاخص و بزرگان عرصه‌های مختلف فرهنگ و هنر معاصر ایران داشته است. نکتۀ قابل توجه این کتاب در تلاشی است که به معرفی آنان به مخاطبان به خرج داده و از این بابت آن را اثری قابل تامل در معرفی بخشی از تاریخ ادبیات و هنرمان کرده است. در کنار خاطرات مذکور، از زندگی و آثار هر یک از آنها هم سخن گفته شده است. برای نمونه اگر از نحوۀ آشنایی‌اش با غلامحسین ساعدی نوشته، به بیان نکاتی هم دربارۀ زندگی حرفه‌ای خود او هم پرداخته است.

خواننده در این کتاب با بیش از دویست چهرۀ شاخص که نویسنده با آنان در طول زندگی کاری‌اش آشنا شده، روبرو خواهد شد. این کتاب از بزرگانی نظیر ابراهیم پورداوود شروع شده و حتی افرادی همچون ذبیح بهروز(دوست صادق هدایت) و احمد شاملو، اخوان ثالث و غلامحسین ساعدی هم در آن هستند. افرادی که در کتاب درباره‌شان نوشته شده، از دهۀ چهل شروع می‌شوند؛ به عبارتی از ورود نویسنده به تهران به عنوان دانشجوی حقوق که سال ۱۳۳۶ بوده را دربر می‌گیرد تا کمی بعد از انقلاب که حوالی دهه شصت می‌شود.

مطالب این کتاب (جلد اول) در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول شامل دیدارها و آشنایی‌های نویسنده با آدم‌های مشهور و گاهی هم نامشهور است. این دیدارها که در موقعیتی با شخصیتی معتبر به وجود آمده و آن برخورد تأثیری مهم در زندگی نویسنده داشته است که او معتقد است یادکرد آنها می‌تواند برای خواننده جالب یا متضمن فایده‌ای تاریخی و اجتماعی باشد. این آشنایی‌ها بیشتر به مقتضای حرفۀ ادبی و جریده‌نگاری نویسنده انجام شده است.

در بخش دوم نویسنده بیشتر به وصف دوستی‌هایش با هنرمندان و ادیبان معاصر پرداخته و غالباً خاطراتی از آنها روایت کرده است که تنها راوی آن صحنه بوده و نقل آن خاطره هم برای خودش لذت دارد و هم می‌تواند سندی سودمند باشد یا روشنی‌انداز بر عرصۀ ادبیات و هنر معاصر. مجابی کوشیده تا حد امکان در نقل خاطرات مشترک، تصویری که از آدم‌ها می‌دهد، از تصوری که از آنها داشته، منحرف و عاری نشود.

جلد دوم کتاب با عنوان «دستینه‌ها» اختصاص به مجموعۀ نامه‌ها و یادداشت‌های نویسنده دارد. مجابی در مقدمۀ این جلد می‌گوید: «در کتابخانه‌ام چند کارتن پر از نامه و یادداشت دارم که آن را چون گنجینه‌ای از دستبرد سالیان حفظ کرده‌ام..... این نامه‌ها چندگونه‌اند: بعضی خصوصی هستند از پدرومادر و خانواده یا دوستان نزدیک، بعضی نامۀ نویسنده و محقق و شاعر و هنرمند نامداری بوده که به مناسبتی ـ بیشتر موقعی که در روزنامۀ اطلاعات و مجلات ادبی کار می‌کردم ـ برایم نوشته‌اند و آن را نگه داشته‌ام. چندتایی شعر و اخوانیات هم قاتی آنها بوده که ربطی به من داشته یا نه. بعضی را فقط به خاطر دستخط‌ها و امضاهایشان نگه داشته‌ام و به علاوۀ چند طرح (مثلاً از اردشیر محصص و تورج حمیدیان و بیژن اسدی پور و پرویز شاپور و داود شهیدی و احمد سخاورز و دیگران) جنبۀ تصویری و زینتی این مجموعه را غنایی بخشیده است. علت انتشار این مدارک پیوست آن بود که در پی مجلدات خاطرات «نسل آخر» لازم می‌نمود اسناد و تصاویر مربوط به خاطرات ارائه شود تا چندوچون خاطره‌ها تکمیل و مستند شود».

در میان این یادداشت‌ها، مواردی بوده که نویسنده و عنوانی نخبه نداشته، اما از متنی جالب و حقیقتی تاریخی ـ فرهنگی خالی نبوده است که در این کتاب آورده شده است. برای آسانی دستیابی خواننده به این اسناد، دستینه‌ها و یادداشت‌ها با توجه به نام کسی که سند مربوط به اوست، بر حسب ترتیب الفبایی آورده شده است.

در جلد سوم کتاب نیز تصاویری از آلبوم‌های جواد مجابی آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* جلد اول:

نهان در جهان چیست؟ آزاده مردم!

دیدارها/ آشنایی با بزرگان فرهنگ ایران

دوستی و یاری با بزرگان هنر و ادبیات ایران

سفرهای خارجی

خاطراتی که از خود می‌توان داشت

* جلد دوم: دستینه‌ها

* جلد سوم: تصاویر