معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در عصر ارتباطات، مطبوعات از ابزارهای مهم ارتباط جمعی و محورهای اساسی توسعۀ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی یک جامعه و معیارهای کارآمد سنجش و ارزیابی عملکرد فرهنگ و تمدن جوامع گوناگون به شمار می‌آید و زندگی انسان امروزی با آن معنا می‌یابد. در عصر حاضر مطبوعات به عنوان یک ابزار فرهنگی، قدرت گزینش‌گری افراد جامعه را ارتقا و در ادامه نیز گزینه‌های انتخاب مردم را گسترش می‌دهد و با این کار به فرآیند توسعۀ انسانی در جامعه یاری می‌رساند.

بهره‌برداری صحیح از مطبوعات در توسعۀ همه‌جانبه نیازمند توجه بیش از پیش دست‌اندرکاران مطبوعات به مقتضیات زمان است و این امر هنگامی تحقق می پذیرد که با برنامه‌ریزی مناسب، به شناخت هرچه بیشتر موقعیت‌ها و فرصت‌ها پرداخته شود؛ در نتیجه می‌توان با ارائۀ تصویر واقعی از وضعیت کشور در کنار تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن را مورد ارزیابی قرار داد؛ چراکه مقولۀ مطبوعات نه‌تنها از تحولات جامعه جدا نیست، بلکه با همین تحولات و دگرگونی‌ها شکل می‌گیرد و مسیر و هدف آن مشخص می‌شود.

دربارۀ اهمیت نشریات کهن ذکر همین نکته کافی است که در کنار دیگر اسناد و مدارک تاریخ‌پژوهی، حاوی اطلاعات ارزشمندی از کنش‌ها و بافت‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه‌اند که ماهیت و ظاهر خود آنها نیز از جمله منابع مهم تحقیقی به شمار می‌آیند. با گردآوری اطلاعات، می‌توان گذشته را به دوران معاصر و آینده پیوند زد و از گذشته و اقدامات فرهنگی نیاکان اطلاعاتی به دست آورد.

از ویژگی‌های بارز این کتاب، تلاش برای دسترسی به بخشی از اسناد و سوابق دولتی و اصل نشریات یا آرشیو اسنادی و مدارک نشریات است . شیوۀ کار به این صورت بوده که کوشیده شده با دسترسی به اسناد، به‌ویژه مجوزها و رؤیت هریک از نشریات، به‌خصوص شمارۀ نخست آنها به توصیف و تحلیل نشریات هر دوره پرداخته شود؛ ضمن آنکه برای دستیابی به اطلاعات صحیح، به منابع دیگر دربارۀ تاریخ مطبوعات کشور استناد شده است. هدف اصلی این نوشتار به عنوان مجموعه‌ای مستقل دربارۀ تاریخ مطبوعات همدان، به‌دست‌دادن اطلاعات و گردآوری داده‌های تاریخ مطبوعات همدان است تا آیندگان با دسترسی آسان به این منابع و نوشته‌ها بتوانند به‌راحتی پایه‌های تحقیقی و تحلیلی فرهنگ و تاریخ این دیار را بشناسند و بر غنای داده‌ها و نوشته‌ها در باب تمدن و فرهنگ این دیار بیفزایند. همچنین تلاش شده با استفاده از اسناد به دست آمده، تاریخ اخذ مجوز و انتشار نشریات ذکر شود و جنبۀ علمی و مستند این نوشتار تقویت شود تا فتح‌البابی برای دیگر پژوهش‌ها و تحقیقات در این زمینه حاصل گردد.

در این کتاب، تاریخ تحلیلی مطبوعات استان همدان از سال ۱۳۲۴ هجری قمری تا ۱۳۹۷ هجری شمسی در سه فصل بررسی شده است. در فصل اول به‌اختصار پیشینۀ مطبوعات کشور و همدان و آثار موجود در این زمینه، همچنین نقش مطبوعات محلی در توسعۀ جامعه و وضعیت کنونی آن، وضعیت مطالعۀ مطبوعات در همدان بر اساس آمار و ارقام موجود بیان شده است. طرح این مطالب و ارائۀ اطلاعات اولیه و همچنین بیان اهمیت مطبوعات و نشریات محلی و ذکر پیشینۀ تاریخی این ابزار فرهنگی ضروری است.

فصل دوم به حوزۀ تاریخ چاپ در همدان اختصاص یافته که بستر اولیۀ توسعۀ مطبوعات به شمار می‌آید.

در فصل سوم که بخش اصلی کتاب را دربر می‌گیرد، تاریخ مطبوعات استان همدان در ادوار تاریخی قاجاریه، پهلوی و انقلاب اسلامی آمده است. بخش اول از فصل سوم به مطبوعات دورۀ قاجار از مشروطه تا پایان دورۀ قاجار اختصاص دارد. این دوره سرآغاز تاریخ مطبوعات استان همدان محسوب می‌شود. در این بخش مشخصات و اطلاعات توصیفی هفده نشریه مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده با دسترسی به اصل نشریات و منابع و مآخذ موجود، اطلاعات دقیقی پیرامون آنها ارائه شود. در مراکز آرشیوی، نشریات این دوره بیشتر از دیگر دوره‌ها اهمیت داشته‌اند؛ به همین سبب اطلاعات کامل‌تری دربارۀ نشریات عهد قاجار در مقایسه با ادوار دیگر وجود دارد.

بخش دوم از فصل سوم به نشریات دورۀ پهلوی اختصاص دارد. در این بخش مشخصات ۵۲ نشریه بررسی و تحلیل شده است. هرچه به پایان این دوره نزدیک می‌شویم، امکان دسترسی به برخی از این نشریات بیشتر می‌شود؛ اما متاسفانه نشریات این دوره کمتر آرشیو و نگهداری شده‌اند. از امتیازات این دوره، وجود اسناد و گزارش‌های فراوان مطبوعاتی است که در تکمیل اطلاعات از تمامی این اسناد، چه آنها که تاکنون منتشر شده‌اند و چه آنها که منتشر نشده‌اند، استفاده شده است.

بخش سوم از این فصل نیز به نشریات همدان در دوره انقلاب اسلامی اختصاص دارد. در این بخش تعداد ۱۸۱ نشریه بررسی شده است. امتیاز این دوره نسبت به ادوار دیگر، دسترسی آسان به اصل نشریه یا مدیران آنهاست.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

مقدمه

فصل اول: کلیات

فصل دوم: تاریخ چاپ در همدان

فصل سوم: تاریخ مطبوعات همدان

بخش اول: مطبوعات عصر قاجار همدان

بخش دوم: مطبوعات عصر پهلوی همدان

بخش سوم: مطبوعات عصر انقلاب اسلامی همدان

سال‌شمار و رویدادهای مطبوعات همدان

نمایۀ ادواری نشریات

تصاویر

کتاب‌نامه

نمایگان