معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

بزرگداشت بزرگان و پیشکسوتان عرصۀ آموزش و پژوهش در جامعۀ امروز ضرورتی تمام دارد. جامعۀ امروز به دلایلی تعجب‌انگیز و تأسف‌بار با یک گسست و انقطاع از گذشته دور و نزدیک خود مواجه شده است. این گسست و شکاف اگر تداوم یابد و ریشه بدواند، بسیار فاجعه‌بار و خطرناک خواهد بود. یادکرد، پاسداشت و ارج‌نهادن به بزرگان و مفاخر می‌تواند در ترمیم این گسست‌ها و شکاف‌ها و پیوندزدن گذشته به امروز نقش مهم و مؤثری ایفا نماید؛ از سوی دیگر پاسداشت نام و یاد بزرگان حوزۀ علم و دانش و فرهنگ، بزرگداشت فضیلت و اخلاق است و اعلام قدرشناسی از این بزرگان و مفاخر است.

استاد سیروس برادران‌شکوهی نامی است آشنا برای اهلی تاریخ و فرهنگ ایران و آذربایجان. استادی که بیش از پنجاه سال با دغدغه در تربیت و آموزش جوانان این سرزمین و عرصۀ پژوهش و نگارش کوشیده و میراث ارزشمندی از خود برجای گذاشته است. سال‌های درس‌آموزی در محضر بزرگان چون استاد عباس زریاب خویی، دکتر محمداسماعیل رضوانی و همنشینی با بزرگانی چون استاد علامه میرزاجعفر سلطان‌القرائی و دیگر استادان و فرزانگان در محیط تبریز، تهران و مشهد و تجربۀ بیش از نیم قرن آموزش و تربیت دانش‌آموزان و دانشجویان در آموزش و پرورش، دانشگاه فردوسی مشهد و به‌ویژه دانشگاه تبریز و سال‌ها مطالعه و پژوهش از ایشان شخصیتی ژرف‌نگر، دغدغه‌مند و دوراندیش ساخته است. بخش اعظم فعالیت‌های ایشان در گروه تاریخ دانشگاه تبریز سپری شده است.

این کتاب، ارج‌نامه‌ای است برای قدرشناسی از تکاپوها و تلاش‌های علمی و آموزشی استاد دکتر سیروس برادران‌شکوهی، به این امید که با تدوین این ارج‌نامه، تلاش‌ها و کوشش‌های علمی و آموزشی استاد پاس داشته شود و سنت قدرشناسی از مفاخر و بزرگان این سرزمین به عنوان الگوهایی برای نسل امروز تداوم یابد.

بخش اول این کتاب با عنوان «خاطرات و یادداشت‌ها» دربرگیرندۀ نوزده نوشتار و یادداشت است که نویسندگان دربارۀ خاطرات خود با استاد مطالبی را بیان کرده‌اند. در نوشتار محمود نوالی دربارۀ ایشان آمده است: «بنده ایشان را به عنوان مورخی می‌شناسم که همواره توجه مستمر به فلسفه و حوادث و وقایع دارند، تاریخ را به عنوان معلمی می‌دانند که می‌توان در بهبود زندگی جوامع انسانی از آن بهره‌مند شد و به شناخت بیشتر انسان قدم گذاشت. تاریخ سطح بینش و معنی‌یابی‌های ما را گسترده‌تر و تفسیرهای ما را در باب وقایع عمیق‌تر و دقیق‌تر می‌نماید. ..... احتراز از مطلق‌گرایی و تحلیل وقایع تاریخی از خصایص ایشان است. ایشان دائما متذکر می‌شوند که نقش و حق هر عاملی را در تفسیر وقایع تاریخی باید در مدنظر قرار داد». (ص 52)

بخش دوم کتاب دربرگیرندۀ دو گفتگو با استاد سیروس برادران‌شکوهی است که در اولین آنها دربارۀ تاریخ شفاهی آذربایجان بحث شده و گفتگوی دوم به نوعی دربارۀ زندگی شخصی استاد است.

در بخش سوم با عنوان «مکاتبات و نامه‌ها»، ابتدا پنج نامه از نامه‌های استاد برادران‌شکوهی که برای علامه جعفر سلطان‌القرائی نوشته شده آورده شده و سپس دو مورد جوابیه ایشان به استاد برادران‌شکوهی بازنویسی شده است. در پایان این بخش نیز نامۀ دکتر حسین شکوهی استاد دانشگاه‌ به استاد برادران‌شکوهی آورده شده است.

بخش چهارم کتاب دربرگیرندۀ 26 نوشتار و مقاله است که به استاد تقدیم شده است. در این بخش در نوشتاری به کارنامۀ علمی استاد اشاره شده است. مقالات این بخش در حوزه‌های مختلف تاریخ، آذربایجان‌شناسی و ادبیات می‌باشند. پایان‌بخش کتاب را نیز اسناد و تصاویر شکل می‌دهد.

فهرست مطالب کتاب:

* بخش اول: خاطرات و یادداشت‌ها

مختصری دربارۀ دوستی‌ام با آقای دکتر شکوهی/ کاظم اشکریز

راز مردمی بودن و مردمی زیستن آقای دکتر شکوهی/ حسن انداچه

«پدرم»/ یاشار برادران‌شکوهی

مردی که من می‌شناسم/ بهمن پیرنیاکان

استادم جناب دکتر شکوهی/ حمید تبریزی

دکتر برادران‌شکوهی نازنین/ م. جم‌نژاد

پنجاه‌وهشت سال دوستی/ حمید حامی نوبری

چشمۀ جوشان علم و ادب/ احمد خادم حسینی

شکوه رشتۀ تاریخ/ مهدی دادی‌زاده

جهانی است بنهفته در خانه‌ای/ حسین دوستی

ایمان و تسلیم/ جلیل شریبانلو

شعری از مسعود شریعتی

یک دهه در مکتب استاد دکتر سیروس برادران‌شکوهی/ علیرضا علی‌صوفی

دوست پاک و صمیمی/ هاشم فرتاش

در خلوت عصرگاه یک جمعۀ بهاری/ مجتبی نخجوانی

معلمی جستجوگر و مورخی فلسفه‌نگر/ محمود نوالی

ورودی‌های 1369/ س. نورمحمدی (تنهای تبریزی)

این همه شهد و شکر از سخنش می‌ریزد/ حسن نیک‌منش

آقای دکتر سیروس برادران‌شکوهی که من می‌شناسم/ جمشید هدائی

* مصاحبه‌ها

تاریخ شفاهی آذربایجان در گفتگو با دکتر سیروس برادران‌شکوهی/ حسن علیزادپروین

مصاحبه با آقای دکتر سیروس برادران‌شکوهی استاد دانشگاه تبریز/ سهراب فرحان

* مکاتبات و نامه‌ها

اسوۀ وقار: نامه‌هایی از شادوران میرزاجعفر سلطان‌القرائی و دکتر سیروس برادران‌شکوهی/ محمدامین سلطان‌القرائی

نامۀ دکتر حسین شکویی

* مقالات تقدیم‌شده

نگاه اجمالی به مدرسۀ دارالفنون تبریز و فعالیت‌های علمی و آموزشی آن در دورۀ قاجار/ جواد ابوالحسنی

نظام آموزش زنان در حرمسرای عصر صفویه/ فاطمه اورجی

دو سند نویافته در مورد احداث راه‌آهن/ غلامعلی پاشازاده

نقش مردم آذربایجان در انقلاب مشروطۀ گیلان/ نصرالله پورمحمدی املشی

چند سند تازه‌یاب از آرشیو عثمانی دربارۀ ستارخان و تبریز/ حسن حضرتی

سوءقصد به ذات همایونی در آستانۀ خزان شکوفه‌های عناب/ فرهاد دشتکی‌نیا

پیوندهای اقتصادی ایران و قفقازیه، رهیافتی تاریخی/ بشری دلریش

استانبول تجددگاه روشنفکران ایرانی/ رضا دهقانی

برآمدن ترکان در آسیای صغیر و دولت سلجوقیان/ علی‌اکبر دیانت

کسروی و شرق‌شناسی/ داریوش رحمانیان

پژوهشگری را ناسپاسی نمی‌سزد/ یوسف رحیملو

تعلیم و تربیت در مکتب‌خانه‌های تبریز در دورۀ قاجار/ زنده‌یاد میرزاجعفر سلطان‌القرائی، خلیل سلطان‌القرائی

در مکتب خواجۀ تبریز/ محمد سلماسی‌زده

گزارشی از تاریخ ریاضیات در ایران/ حسین سیفلو

مورخان ایران صفوی و تاریخ هند معاصرشان/ مقصودعلی صادقی

هویت مشرتک فرهنگی و مناسبات شاعران آذربایجان و کاشان در نیمۀ دوم قرن دهم/ باقر صدری‌نیا

کارنامۀ علمی دکتر سیروس برادران‌شکوهی/ ناصر صدقی

روزنامه‌نگار مشروطه: سیدمحمد شبستری ملقب به ابوالضیاء/ محمد عزیزی

جایگاه تجارت نزد چنگیزخان و صحراگردان مغولستان/ علیرضا کریمی

عریضۀ اهل گزان/ یحیی کلانتری

تبریز و بوشهر/ عبدالکریم مشایخی

دربارۀ برخی از تحولات آوایی در گویش کلاسوری/ چنگیز مولایی

نگاهی به نقش آذربایجان در احیاء فرهنگ فلسفی در دورۀ ایلخانی/ یوسف نوظهور

ترسل و انشای فارسی از آغاز دورۀ افشاری تا پایان دورۀ قاجار/ اسدالله واحد

آثار، تحقیقات و تألیفات استاد سیروس برادران‌شکوهی/ محمدباقر جباریان

دکتر شکوهی انسانی وارسته و معلم اخلاق/ معصومه شکوهی

* اسناد و تصاویر

* نمایۀ عام