معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در این کتاب، نویسنده با بازخوانی نظریه‌ها و چارچوب‌های نظری که بر زیبایی‌شناسی و هنر تأثیرگذاشته‌اند، پرداخته است. به این معنا که نقش و تأثیری که جنسیت بر شکل‌گیری و کاربرد ایده‌های آثار هنری، خلاقیت و ارزش‌های زیبایی‌شناختی گذاشته را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این دیدگاه فرض بر آن است که تصاویر، تجلیات و ایده‌هایی که ساختۀ دست بشرند، نه‌تنها به دلیل زیبایی‌ها، ذوق هنری و ارزش‌های درونی‌شان حائز اهمیت‌اند، بلکه شاخص موقعیت و قدرت اجتماعی نیز هستند. هرجا پای قدرت در میان است، طیف گوناگونی از روش‌های کاربردی دیده می‌شود. از این‌رو هنر عرصه‌ای است که جنس، تمایلات جنسی، جنسیت، موقعیت اجتماعی و اقتدار فرهنگی، همه نقش‌های قدرتمندی در آن دارند.

به طور کلی هنر همۀ اعمالی که تحت عنوان هنرهای زیبا هستند را دربر می‌گیرد؛ مانند موسیقی، تئاتر، رقص، شعر، ادبیات نثر، مجسمه‌سازی و ..... . افزون بر آن گاهی هنر کاربردی گسترده‌تر دارد؛ مانند فیلم‌های مردمی و سریال‌های تلویزیونی. با این حال برخی مواقع این رسانه‌ها بیشتر سرگرمی قلمداد می‌شوند تا هنر واقعی. در این کتاب همۀ اشکال هنری با وزن متفاوت حائز اهمیت هستند؛ با این حال بر تنوع اشکال هنری مانند نقاشی، موسیقی، ادبیات و بازیگری تأکید شده و به عنوان نمونه‌هایی مورد بررسی قرار گرفته تا چگونگی نفوذ جنسیت در پیچ‌وخم قلمرو زیبایی‌شناسی تحلیل و بررسی شود.

حوزۀ مطالعۀ این کتاب، در گسترۀ فلسفۀ غربی قرار می‌گیرد؛ فلسفه‌ای که سنت‌های نظری آن در تئوری‌هایی ریشه دارد که زادگاه آنها اروپا بوده است. سه فصل اول این کتاب، جنبۀ تاریخی داشته و بر نقد مفاهیم نظری و کشف سوگیری‌های مردانۀ آن متمرکز است. این بخش‌ها به معرفی شیوه‌های تأثیر نگرش‌های جنسیتی بر ذهن انسان نسبت به هنرمند، هنرهای زیبا، صنایع دستی و ارزش‌های زیبایی‌شناسی می‌پردازد. رویۀ مباحثه‌ای که در این کتاب دنبال شده، بر اساس تحلیل سیستم تقابل‌های دوگانه است که تفکر انسان دربارۀ موضوعات متنوع فلسفی بر اساس آن سازمان‌دهی شده است.

بررسی در این کتاب، با مفهوم سنتی هنرمند و نیز تحلیل این مطلب آغاز شده که چطور تصور و اندیشل خالق اثر هنری به عنوان یک مفهوم مردانه تا این درجه جنسیتی شد؛ به این معنا که باوجود این واقعیت که همیشه زنان بسیاری به کار هنری اشتغال داشته‌اند؛ اما الگوی یک هنرمند همواره تصویری از یک مرد را به ذهن متبادر می‌کند یا اینکه تصویر کسی که به تنهایی کار می‌کند یا عده‌ای را تحت تعلیم، راهنمایی و هدایت خود قرار می‌دهد، باید تصویر یک مرد باشد و در نهایت این مردان همیشه دارای نبوغ هنری هستند. اینگونه مفاهیم بدون زمان نبوده و توسعۀ آنها از دورۀ رنسانس اروپا شروع شده و در دوران رمانتیک به اوج خود رسیدند و هنوز هم تا اندازۀ قابل ملاحظه‌‌ای بر شاه‌راه‌های افکار امروزی ما مسلط هستند.

اندیشۀ هنرهای زیبا با چگونگی ارزیابی هنر و اینکه آن هنر چه ارزشی دارد، مربوط می‌شود. در فصل دوم به اندیشۀ زیبایی‌شناسی پرداخته شده است. واژۀ ارزش‌مداری که هنر، زیبایی طبیعت و قضاوت دربارۀ زیبایی به وسیلۀ فردی با ذوق و سلیقۀ ممیز همه را دربر می‌گیرد.

در فصل سوم تحلیل مطرح‌شده در فصل دوم با مراجعه به توابع ضمنی تئوری‌ها که در عمل ایجاد می‌شوند، بسط و توسعه داده شده است. فلاسفه تمایل دارند همه چیز را از زاویۀ چارچوب‌های نظری بنگرند؛ اما نویسنده توجه خود را به سوی آثار عملی جلب نموده که این چارچوب‌های نظری بر زندگی واقعی مردم دارند؛ مانند امکانات و رویه‌هایی که به وسیلۀ آنها، مردم دنیای خود را درک و سازمان‌دهی می‌کنند.

در فصل چهارم، با پشت سر گذاشتن مباحث تاریخی، به منظور ارائۀ زمینۀ جستجو و تحقیق دربارۀ زیبایی‌شناسی در سطح عمیق‌تری پرداخته شده است. اصولاً چه عواملی تعیین می‌کنند که یک موضوع ارزش بحث فلسفی دارد؟ کارهای هنری همیشه موضوع بحث‌های فلسفی افرادی بوده‌اند که صاحب ذوق و تشخیص ارزش زیبایی‌شناسی قلمداد شده بودند؛ اما هنر در چه زمینه‌هایی؟ این فصل به نوعی نقش پل دارد؛ از سویی با بازگشت به سه فصل اول، این پرسش را در مقابل فلسفۀ هنر قرار می‌دهد که در سنت فلسفه موضوعات چگونه صورت‌بندی می‌شوند. از سوی دیگر در فصل پنجم و ششم، مباحثی دربارۀ تئوری‌های هنری معاصر مطرح شده و به آثار هنرمندان امروزی نگاهی انداخته شده که عمدتاً هنجارهای سنتی زیبایی‌شناسی را نقض می‌کنند. در فصل چهارم دگرگونی‌های اخیری که در ارزش‌های هنری بر ضد پدرسالاری به وجود آمده و محققین در حوزۀ مسائل زنان آنها را دریافته‌اند، با بخش‌های قبلی پیوند داده شده است.

در دو فصل پایانی کتاب، آثار هنری طرفداران جنبش حقوق زبنان بررسی شده که آگاهانه میراث گذشته را منعکس کرده و بر آنند تا دربارۀ حال و آینده ایده‌هایی را مطرح کنند. تلاش‌های آنها به لحاظ فلسفی، در دو زمینۀ کاملاً متفاوت قرار می‌گیرد. این دو زمینه عبارتند از: تدوین نظریات عمومی هنر در چارچوب سنت تحلیلی فلسفۀ انگلیسی آمریکایی و کشف رابطۀ ذهنیت و جنسیت در جنبش‌های تحت تأثیر روان‌کاوی که با برخی از تئوری‌های مهم اروپا آمیخته شده است. دربارۀ هنری تعاریفی ارائه شده که در فصل پنجم دربارۀ آنها بحث شده است؛ تعاریفی که در مواجهه با تغییرات تاریخی با نقض مفاهیم سنتی به مثابۀ واکنش‌هایی بر علیه هنر و فلسفه ارائه شدند.

در فصل پایانی برداشت‌های زن‌گرایانه در تولید تئوری فلسفی و خلق هنر مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین در این فصل کوشیده شده فرضیاتی بیان شود که هنرمندان فمینیست و پست‌فمینیست دربارۀ برساخته شدن جنسیت و تمایلات جنسی مطرح کردند.

فهرست مطالب کتاب:

مباحثی نوین پیرامون زن و هنر

مقدمه

فصل اول: هنرمند و هنر: تاریخچۀ مختصر نظریه‌ها

فصل دوم: لذت‌های زیبایی‌شناختی

فصل سوم: هنر آماتور و هنر حرفه‌ای

فصل چهارم: جنسیت پنهان

فصل پنجم: هنر چیست؟

فصل ششم: لذت‌های دشوار

منابع و نمایه