معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

فریدون مشیری سی‌ام شهریور سال 1305 خورشیدی در تهران متولد شد و در سال 1380 از دنیا رفت و در قطعۀ هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد. او با شعر عاشقانۀ «کوچه» از شهرتی استثنایی بین سه نسل برخوردار شد. کوچۀ مشیری نماد عشق برای همۀ انسان‌های دیروز، امروز و حتی فردا می‌باشد. او شاعری عاشقانه‌سراست؛ شعرش از آنجا که در کشوری تاریخ‌ساز و نامدار زندگی می‌کرد و شاهد سرنوشت پرفرازونشیب این کشور بود که در چهارراه حادثه و بادخیز بلا چه طوفان‌های بنیان‌کنی را از سر گذرانده و هنوز هم بر بنیاد و ریشه‌های کهن تاریخی و اعتبار و پشتوانۀ فرهنگی خود پابرجا و استوار مانده است، ناگزیر مانند هر ایرانی حساس دیگری به سوی مسائل اجتماعی و تا حدی سیاسی متمایل شده است.

از سوی دیگر از آنجا که عشق و دلبستگی‌های احساسی آدمی هرگز از بعد اجتماعی جدا نیست، سیر این تحول در طول زمان در آثار او مشهود است که در این کتاب این اجتماعیات در شعر او بررسی و تحلیل شده است.

جامعه‌شناسی ادبیات علم مطالعه و شناخت محتوای آثار ادبی و خاستگاه روانی و اجتماعی مؤلف و تأثیرش بر جامعه است. جامعه‌شناسی ادبیات اثر را مثل شیئ در نظر می‌گیرد و مطالعه می‌کند  تا چگونگی روابط آن را با پدیده‌های دیگر معین کند. همچنین به مطالعۀ اثر ادبی و ماهیت آن در پیوند با دیگر جنبه‌های زندگی پرداخته و وظیفه‌اش ایجاد پلی میان ادبیات و جامعه است. جامعه‌شناسی ادبیات با نقد و تحلیل یک اثر یا آثار متعدد یک مؤلف، می‌خواهد بداند این آثار به مثابۀ پدیده‌ای اجتماعی، در طی دوره‌ای معین با مراکز قدرت و مردم چه رابطه‌ای داشته و به مسائل اجتماعی عصر خویش از کدام منظر نگریسته و آنها را چگونه و با استفاده از چه شیوه‌هایی، منعکس کرده است؟ آیا مؤلف به تکرار اندیشه‌های موجود بسنده کرده است یا آثار او حاوی اندیشه‌های نو و پیشرفته است؟ و سرانجام آیا با استناد به اطلاعاتی که از این آثار به دست می‌آید، می‌توان قوانین حاکم بر جامعۀ عصرش را تعیین و تبیین کرد؟

در سراسر این کتاب به بررسی و نقد تمام اشعار فریدون مشیری پرداخته شده و با تکیه بر مباحث جامعه‌شناختی ادبیات فارسی و آسیب‌شناسی اجتماعی، ارزش‌ها و ضدارزش‌های بیان‌شده در سروده‌ها و اندیشه‌های این شاعر گردآوری شده است. نهایت تلاش و دقت بر آن بوده که جانب انصاف نگاه داشته شده و اصل بر بررسی اشعار باشد، نه قضاوت دربارۀ شاعر، زندگی، اندیشه‌ها و باورهایش.

بر این اساس فصل اول کتاب، اختصاص به بیان کلیاتی دربارۀ جامعه‌شناسی ادبیات، ارزش‌ها و ضدارزش‌های اجتماعی، شعر عصر بیداری، ادبیات کارگری، زندگی‌نامۀ مشیری، شعر و مطبوعات دهۀ سی و معرفی آثار مشیری دارد.

در فصل دوم کتاب، ارزش‌ها در شعر مشیری ذیل پانزده بخش در این موضوعات بررسی شده است: آزادی و آزادگی، اتکا به نفس، احترام به والدین، ارج نهادن به مفاخر ایران و جهان، امید، خردورزی و اندیشه‌های فلسفی، دادخواهی و عدالت‌طلبی، دوستی، شادی و نشاط، شرم و حیا، عشق، محبت و مهرورزی، نوع‌دوستی و کمک به هم‌نوع، وصف طبیعت، و وطن‌پرستی.

در فصل پایانی کتاب نیز ضدارزش‌ها در شعر مشیری ذیل این هفده موضوع بررسی گردیده است: اسارت، اعتیاد، بیداد و ستم، بی‌قدری هنر و برتری مال بر علم، پیمان‌شکنی و بدعهدی و خیانت، تنهایی، جرم و خشونت، حکومت نالایقان و خودکامان و فساد مقام، خفقان، دروغ، غم و ناامیدی، فال‌گیری، فقر، مرگ انسانیت، مرگ در اشعار مشیری، ناکامی، نیرنگ و ریا.

فهرست مطالب کتاب:

سخن نویسنده

مقدمه

فصل اول: کلیات

فصل دوم: ارزش‌ها

فصل سوم: ضدارزش‌ها

کتاب‌نامه