معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

پرداختن به زندگی و کارنامۀ رجال برجسته و اظهارنظر دربارۀ آنها، بدون ذهنیت‌های ازپیش تعیین‌شده و پیش‌داوری‌های موجود دربارۀ حیات شخصی و اجتماعی آنان کاری دشوار است؛ به‌ویژه رجالی که نقش مهمی در تحولات یک سرزمین ایفا کردند.

این کتاب شرح احوال و زندگی محمدمیرزا قوانلو ملقب به کاشف‌السلطنه است که از چهره‌های تأثیرگذار و کاردان عصر قاجار و پهلوی اول بود. محمدمیرزا قاجار قوانلو که بعدها نام فامیلی کاشف چایکار را برای خود برگزید، از شخصیت‌های تحصیل‌کرده و وطن‌پرست دورۀ قاجار بود. او از نسلی بود که زندگی‌شان در استبداد ناصری آغاز شد و استبداد صغیر محمدعلی‌شاهی را درک کردند و عمر را در استبداد رضاشاهی به پایان بردند. ولی این شازدۀ قاجاری در همین دوران پرمخاطره و هراس‌انگیز کاری کرد کارستان.

محمدمیرزا هرچند شاهزاده‌ای قجر بود؛ اما هیچ‌گاه در کالبد نخوت و بی‌عملی شاهزادگی فرو نرفت. او در دورانی متلاطم و پرفراز و نشیب دریافت که ایران بستری مناسب برای کشت گیاهی باارزش به نام چای است و با کار و تلاش ستودنی توانست رازورمز چای‌کاری و چای‌سازی را در فراتر از مرزهای ایران بیاموزد و نخستین بوته‌های این گیاه ارزشمند را با تحمل دشواری‌های فراوان به ایران آورده و در گیلان بپروراند. او که دیپلماتی کاردان و آگاه بود، در کنار فعالیت‌های سیاسی، با همتی مثال‌زدنی بنیان صنعت چای را در ایران پی افکند و به یکی از تأثیرگذارترین چهره‌ها در حیات اقتصادی و اجتماعی ایران بدل شد. نویسنده در این کتاب کوشیده به زندگی شخصی و حیات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کاشف‌السلطنه بپردازد و شرح حالی جامع از این شخصیت برجسته ارائه دهد.

بر اثر تلاش‌های او طی دو سال، یعنی تا سال 1320 قمری، تعداد هشتادهزار بوتۀ چای در گیلان و هشتصد بوتۀ آن در تنکابن به عمل آمد. مظفرالدین شاه که از گیلان عازم اروپا بود، در ایام توقف در رشت، کاشف‌السلطنه دو چای‌کار روسی را به حضور او برد. مظفرالدین شاه در سفرنامۀ خود به این موضوع اشاره کرده است.

کاشف‌السلطنه به تمام معنی مردی کاردان و آشنا به اصول دیپلماتیک بود. این را از گزارش‌های او به وزارت خارجه و دولت ایران می‌توان فهمید. او با همت عالی خود صنعت چای را در ایران پی افکند. در طول تاریخ پرفرازونشیب ایران کمتر کسی مانند او تا این اندازه در حیات اقتصادی و اجتماعی ایرانیان تأثیر گذاشته است. بدین لحاظ قدردانی از او زنده نگه‌داشتن نام و خاطرۀ او به ذمۀ هر ایرانی است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت حوزۀ هنری گیلان

مقدمه

از تولد تا نوجوانی

دوران کار و تحصیل

بازگشت به ایران

بازگشت دوباره به ایران

مأموریت بزرگ

پدر چای ایران

در دورۀ مشروطه

در استبداد صغیر و اعادۀ مشروطیت

دوران میان‌سالی

سال‌های پایانی

مطالب پراکنده

تصاویر و اسناد

منابع

نمایه