معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

زبان‌ها و گویش‌های ایرانی گنجینۀ گرانقدری هستند که از روزگاران گذشته نسل‌به‌نسل به ما منتقل شده و خود را تا دوران معاصر کشانده‌اند. فرهنگ‌نویسی، ثبت امثال و حکم، ترانه‌ها و اشعار عامیانه یکی از راه‌های خدمت به این زبان‌ها و گویش‌هاست. این فرهنگ یکی از آن کارهای ارزشمندی است که روان‌شاد مظفری آن را از خود به یادگار گذاشته است.

سیدرضی مظفری به سال 1301 در رودسر از توابع گیلان دیده جهان گشود. تحصیلات مقدماتی را در رودسر پشت سر نهاد و بعدها در رشت موفق به اخذ دیپلم ریاضی شد. کمی قبل از وقایع شهریورماه 1320 به خدمت نظام رفت و افسر نظام گردید. در سال‌های میانی عمرش تصمیم گرفت تا تحصیلات خود را ادامه دهد؛ به همین دلیل در رشتۀ تاریخ و جغرافیای دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران ثبت‌نام نمود و در سال 1343 با اخذ مدرک لیسانس وارد دورۀ فوق‌لیسانس در رشتۀ جغرافیای انسانی همان دانشگاه شد و در دی‌ماه 1345 موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس گردید. ایشان که در سال‌های بعد از تعطیلی روزنامۀ «رانکوه» در تهران سکونت داشت، روز بیست‌ویکم فروردین 1368 در 67 سالگی دیده از جهان هستی فروبست.

روزنامۀ «رانکوه» در مجموه 41 شماره منتشر شد که در این بین 9 شماره در سال 1331 و 22 شماره در سال 1332 و 10 شماره نیز در سال 1333 منتشر گردید. متأسفانه در هیچ‌یک از مراکز آرشیو و اسنادی، سری کامل این روزنامه موجود نیست و تنها شماره‌هایی به صورت پراکنده دیده می‌شود.

یکی از پژوهش‌های باقی‌مانده از زنده‌یاد مظفری، همین کتاب است که در اصل شبیه جنگی ادبی است و حاصل زحمات سال‌هایی از زندگی ایشان است. نامبرده با عشق و علاقۀ وافری که به زبان و فرهنگ کیلان داشت، این مجموعه را فراهم کرده بود. این کتاب مجموعه‌ای از واژگان گیلکی به گویش شرق گیلان است که برخی از آنها اکنون از چرخۀ کاربرد خارج شده و برخی دیگر به طور قطع در آینده به دست فراموشی سپرده خواهد شد. این مجموعه شامل یک فرهنگ لغت گیلکی است که با تکیه بر زبان گیلکی شرق گیلان، یعنی زبان مادری مظفری نوشته شده است. بخشی از این مجموعه، تعداد کثیری از امثال و حکمی است که در گیلان رایج است و بخشی دیگر از این مجموعه به موسیقی، خوراک و فرهنگ عامۀ مردم اختصاص دارد.

گویش مخصوص گیلان شرقی در محدودۀ شرق سفیدرود تا چالوس و منطقۀ شمالی شهرستان قزوین و شمال رود شاهرود و رودبار محمدزمان‌خانی، طالقان و الموت تقریباً یکسان است و تفاوت بعضی از گویش‌ها در داخل این محدوده، در لهجه‌هاست. گویش مردم این منطقه مخلوطی است از زبان محلی و زبان فارسی و بی‌شک پنجاه‌درصد از گویش امروزی گیلکی یعنی لغات، کلمات و اسامی، همان کلمات و اسامی زبان فارسی است و بیست‌درصد دیگر با زبان فارسی نزدیک بوده و دارای یک ریشه است که فقط در طرز بیان، لهجه و تلفظ تفاوت دارد.

تعداد زیادی از عبارات بخش واژه‌نامه، جمله‌ها یا جمله‌واره‌هایی هستند که در عبارات روزمره یا محاورات آنها به کار برده می‌شود. کوشش‌گر این کتاب آن عبارات را از سراسر فرهنگ به یک بخش خاص منتقل کرده و تحت عنوان «عبارات عامیانه» به این فرهنگ افزوده است. افزون بر این موارد، نفرین‌ها، دعاها و سوگندها نیز در آخر بخش «عبارات عامیانه» به طور مستقل آمده‌اند.

در این کتاب، کوشیده شده تا شکل ساده و صرف‌نشدنی کلمات و عبارات ذکر شود. گاهی شکل صرف‌شدۀ بعضی از عبارات و جملات خاص یا نادر و قدیمی نیز ذکر شده است.

موضوعات مختلف، نکته‌ها، خاطره‌ها و سنت‌های نوشته‌شده در این مجموعه خود منبع بزرگی برای دانشجویان و پژوهشگران خواهد بود و چه‌بسا با استفاده از مطالب این مجموعه به نقاط تاریک تاریخ گذشتۀ این قسمت از سرزمین گیلان دسترسی پیدا شود و موضوعات مختلف این کتاب راه‌گشا یا سرنخی برای تحقیق در موضوعات زندگی گذشتۀ مردم این دیار گردد.

فهرست مطالب کتاب:

* یادداشت حوزۀ هنری گیلان

* مقدمه

* واژه‌های گیلکی

* عبارات، باورهای عامیانه، امثال و حکم و ....

مقدمه

عبارات عامیانه

سوگندها

نفرین‌ها

دعاها

امثال و حکم

موسیقی

هنر، صنایع دستی، شغل و پیشه

باورهای عامه

خوراکی‌ها

* منابع