معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

مثل‌ها عصارۀ تجربۀ سالیان دراز زندگی نیاکان ما هستند. شاید آنچه اکنون به عنوان ضرب‌المثل به دست ما رسیده است، شکل‌گیری‌اش سال‌ها و قرن‌ها طول کشیده باشد. مثل، شعر نیست که خلق‌الساعه به ذهن پویای شاعری متبادر شده باشد؛ داستان نیست که ترکیبی از تجربیات زندگی و خاطرات ما باشد؛ چیستان نیست که برشی از خیال‌انگیزی یا پدیده‌های پیرامون باشد؛ مثل، مثل است؛ هرچند ممکن است اول بار از زبان یک فرد از افراد جامعه جاری شود؛ اما این گفته‌های نغز تا در ذهن و زبان یک قوم جا نگیرد، ضرب‌المثل نیست. به همین دلیل در مالکیت معنوی و مادی هیچ فردی قرار ندارد و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. این گنجینۀ عظیم را می‌توان در جای‌جای جهان، از شرق تا غرب یافت و هیچ قومی نیست که امثال خاص خود را نداشته باشد.

در زبان تاتی رودباری برخلاف فقری که در زمینۀ ادبیات مکتوب مشهود است، در زمینۀ فرهنگ عامه به صورت سینه به سینه و شفاهی، گنجینۀ بزرگی باقی مانده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به مثل‌ها، آواها و نواهای فولکلور، نقل‌ها، چیستان‌ها، دوبیتی‌های عامیانه و .... اشاره کرد. تقریباً تا پنج دهۀ پیش کمتر کسی در پی ثبت و ضبط امثال و حکم محلی بود؛ چراکه این زبان‌ها هنوز پویایی و سرزندگی‌شان را داشتند و بیم ازبین‌رفتن آنها نبود؛ اما کم‌کم با حضور همه‌گیر زندگی شهری و کم‌رنگ‌شدن مؤلفه‌های پویایی زبان‌های محلی، برخی از پژوهشگران به گردآوری مثل‌ها و اصطلاحات محلی دست زدند.

این کتاب کوششی است برای جمع‌آوری مثل‌ها، اصطلاحات، کنایات و باورداشت‌هایی از مردم رودبار زیتون در ضلع جنوبی استان گیلان.

در این کتاب ابتدا مثل‌ها، اصطلاحات و کنایه‌ها به گویش رودباری به صورت موضوعی آورده شده و به لاتین آوانگاری شده‌اند تا همگان قادر به خوانش درست آنها باشند؛ سپس تلاش شده تا حد ممکن ترجمه‌ای واژه به واژه از داده‌ها به زبان فارسی ارائه شود. هرجا که لازم بوده، توضیحی دربارۀ کاربرد کنایه‌ها در گویش رودباری ارائه شده تا خواننده دریابد هر مثل کجا، چگونه و به چه منظوری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گفتنی است که رودبار بیش از دویست آبادی را شامل می‌شود و در نتیجه، زبان‌ها و گویش‌های متنوعی دارد. گویش رودباری، گویش بومیان شهرستان رودبار از آبادی به آبادی دیگر متفاوت است؛ به گونه‌ای که هر آبادی گویش و لهجۀ مخصوص به خود را داراست. از این‌رو آنچه در این مجموعه آمده است، عیناً به همین صورت در تمامی آبادی‌های رودبار کاربرد ندارد؛ ولی می‌توان گفت این داده‌ها با تفاوت‌هایی اندک در بیشتر آبادی‌های منطقه به کار می‌روند. ضرب‌المثل‌ها و باورداشت‌های این مجموعه به گویش روستای «لویه» آورده شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت حوزۀ هنری گیلان

مقدمه

مثل‌ها، اصطلاحات و کنایات

باورهای عامیانه