معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

در شرق استان گیلان، مردمانی به نام «گالش» زندگی می‌کنند که معیشت آنها بر مبنای اقتصاد دامداری و کوچ‌نشینی است. مردمانی با فرهنگی کهن و کمتر شناخته‌شده. در منابع مردم‌شناسی، اسمی از گالش‌ها به عنوان عشایر گیلان نیست و متأسفانه به دلیل نبود اطلاعات علمی و عدم شناسایی گالش‌های گیلان، این کوچندگان به عنوان عشایر شناخته نمی‌شوند.

گالش‌ها زندگی نیمه‌کوچ‌نشینی دارند که هوشمندانه با طبیعت (جلگه، جنگل و کوهستان) و راه‌های تأمین معیشت‌شان تطبیق دارد. زندگی دامداران رابطۀ مستقیمی با علوفه دارد و کوچندگان هرساله برای رسیدن به مراتع سرسبز کوچ می‌کنند. این کوچ در بهار از جلگه به سمت کوهستان و در پاییز برعکس است. ابعاد زندگی گالش‌ها با وجود نقش پررنگ آنها در نظام اجتماعی منطقه از دوران کهن، نحوۀ زندگی و معیشت و آیین و رسوم خاص آنها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. مردمانی که تحولات اجتماعی ـ اقتصادی و شیوۀ معیشتی سخت آنها، مخاطره‌های طبیعی و تغییرات محیط‌زیستی، سبب شد که به‌شدت در معرض زوال اجتماعی و فرهنگی قرار گیرند. گالش‌ها یکی از نخستین مردمانی هستند که تحت تأثیر تحولات رخ‌داده در جامعۀ ایران، از دیار خود در مناطق سخت‌گذر کوهستانی دل کنده و به شهرهای کرانه‌های شمالی و جنوبی البرز پناه برده‌اند. در این کتاب، گالش‌های البرز غربی (شرق گیلان) مورد توجه هستند، نه گالش‌های تالش‌زبان که در مناطق کوهستانی تالش به شغل دامداری می‌پردازند.

کهن‌ترین سندی که از نام گالش‌ها موجود است، تفسیر کتاب الله، ابوالفضل بن شهردویر دیلمی مربوط به قرن نهم هجری است. در این کتاب ذیل کلمۀ «الرعاء» که به معنی چوپان است، نام گالش نوشته شده است. این سند مهم نشان‌دهندۀ آن است که از حدود ششصدسال قبل نام گالش رواج دارد.

گالش‌ها در مناطق کوهستانی البرز در منطقۀ شرق گیلان و غرب مازندران به زبان گیلکی با گویش گالشی صحبت می‌کنند. گالش‌ها به دلیل اینکه در مناطق دوردست زندگی می‌کردند و به طور کلی، مراودات کمتری با مردمان جلگه و سکونت‌گاه‌های انسانی داشتند، گویش‌شان دست‌نخورده مانده است. بنابراین نسبت به زبان گیلکی مناطق شهری، بالنسبه از اصالت واژگانی بیشتری برخوردار است.

این کتاب در چند بخش تنظیم شده است. بخش اول آن مطالب مرتبط با محیط طبیعی استان گیلان است. در بخش بعدی، جنبه‌های زندگی گالش‌ها مورد بحث قرار گرفته است. سعی شده از بازتکرار برخی از آیین و رسوم مشترک با گیلک‌ها اجتناب شود. در ادامه به سه بخش عمدۀ کوچ‌نشینی شامل دام، مرتع و کوچ پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

محیط طبیعی

پیشینۀ تاریخی

گالش‌ها

کوچ

مرتع

کتاب‌شناسی

نمایه