تا تکینهگاه روایت: هفت جستار فلسفی دربارۀ فیلم جادۀ مالهالند، ساختۀ دیوید لینچ
خلاصه
آیا احراز کلاسیک بودن جادۀ مالهالند کمکی به درک بهتر آن خواهد کرد؟ تدوین این کتاب تلاشی است برای ارائۀ پاسخی مثبت به این سؤال.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
جادۀ مالهالند از مرموزترین و بحثانگیزترین آثار سینمای نئونوآر از زمان نخستین اکرانش در جشنوارۀ کن 2001، توجه و تحسین مخاطبان و منتقدان بسیاری را برانگیخته است. فیلم ماجرای بازیگری جویای نام به نام بتی را روایت میکند که در پی ملاقاتی غیرمنتظره با زنی ویلان و مبتلا به فراموشی که خود را ریتا میخواند، درصدد برمیآیند از راز هویت ریتا پرده برگیرند. ماجراهای متعددی که در حواشی این پیرنگ سست روایت میشود، بیننده را رفتهرفته درگیر طیفی از حالوهواهای متنوع ـ از کمیک گرفته تا تراژیک ـ میسازد تا عاقبت آن راز، ابعادی غیرمنتظره به خود میگیرد.
دیوید لینچ این فیلم را در سال 1999 در قالب پایلوتی تلویزیونی برای شیکۀ ABC ساخت؛ اما با پاسخ رد مسئولان شبکه مواجه شد. به یمن اعتقاد و سرمایهگذاری کمپانی فرانسوی کانالپلاس برای تهیۀ چند سکانش افزوده، این پایلوت عاقبت به فیلم سینمایی مبدل شد؛ فیلمی که با اکران در جشنوارۀ کن 2001، جایزۀ بهترین کارگردانی را به اتفاق برادران کوئن از آن خود کرد.
با گذشت بیش از یک دهه از اکران این فیلم، آنچه مسلم مینماید این است که فیلم استثنایی بود بر قواعد ژانر، روایت و حتی سبکپردازی. این توصیف به مرور زمان و با احراز تقلیدناپذیری فیلم آشکارتر شده است. هماینک این نئونوآر درخشان را میتوان همچون سلف نوآر آن «سانستا بلوار» محصول 1950، راوی یک مقطع گذار در سینما دانست.
آیا احراز کلاسیک بودن جادۀ مالهالند کمکی به درک بهتر آن خواهد کرد؟ تدوین این کتاب تلاشی است برای ارائۀ پاسخی مثبت به این سؤال. این پاسخ از چهار جهت میتواند راهگشا باشد: 1. مخاطب فیلم با اذعان به فاصلهاش با سیاق پیدایش اثر (فاصلهای که نفس روایت فیلم احرازش کرده)، از وسوسۀ دستیابی به «ذات» و «راز» نهایی آن، همچون تجربۀ رویاروییاش با هر اثر بهحق کلاسیک، دست خواهد شد؛ در عوض 2. بر شخصیبودن استنباط خود از آن تأکید خواهد داشت؛ 3. تطبیق فرم با دیگر آثار کلاسیک مشابه امکان درک بهتر محتوای آن را فراهم خواهد کرد؛ و بدینوسیله 4. زمینه برای شناخت وجه هنجاری دیگر آثار کلاسیک فراهم خواهد شد.
در جستار اول نویسنده میکوشد در واکنش به منتقدانی که به ترجمهناپذیری آثار لینچ (اعم از جادۀ مالهالند) اصرار دارند، قبح ارائۀ تفسیر از این آثار را بزداید؛ با این توضیح که به قول نویسنده «..... گرچه هیچ تفسیر بینقصی وجود ندارد، اما تفسیرهای خوب وجود دارند ... اگر منظور از خوب، خوانشهایی باشد احتیاطآمیز که اولاً نسبت به گشودگی متن وفادارند....، ثانیاً نسبت به جایزالخطابودن منتقد آگاهاند، و ثالثاً خود را یکسره وقف متن میکنند». چنین تفسیرهایی که به حدود و ثغور متن خود اذعان دارند، مسلماً از تفسیرهایی که احتمالی جز شهودی بودن فیلم را برنمیتابند موجهترند؛ چراکه یکی از شهودهایی که بهوضوح از ماجرای این فیلم استنباط میشود، احتمال وجود روایتی است دایر بر «رؤیا»ی قهرمان فیلم و سپس تجربههایی از بیداری او که چهبسا در ایجاد این رؤیا مؤثر بودهاند؛ روایتی که میتوان آن را در قالب واژهها نیز پیاده کرد. از اینرو نویسنده در جستار بعدی این کتاب، ابتدا به بسط همین احتمال پرطرفدار در صورتبندی روایت فیلم میپردازد؛ اما پیرو تبصرههایی که در جستار نخست آورده بود، با ذکر جزئیات موانع راه ارائۀ هرگونه تفسیر واحد و یکپارچهای از فیلم را نیز برمیشمرد.
نویسنده در جستار سوم کتاب میکوشد از شخصیت قهرمانان فیلم روایتی همراستا با سنت تراژدیهای آتنی عرضه کند؛ روایتی که باوجود سازگاری با متن جادۀ مالهالند، شواهدی رهگشار از راز ماندگاری این فیلم عرضه میکند.
جستار چهارم سرگذشت قهرمان فیلم را در تطبیق با ماجرای کا، قهرمان رمان «قصر» کافکا بررسی میکند.
جستار بعدی با تأکید بر ابتکارات فرمی فیلم و جانمایی آنها در بستر تحولات فلسفۀ رمانتیک، میکوشد از مراتب زیبایی این فیلم پرده بردارد. ارجاعات منحصربهفرد فیلم به سکانسهایی از تاریخ سینما که در همنوایی با منطق رؤیا صورت گرفتهاند و همچنین طریقۀ واگشایی راز فیلم در سکانس باشگاه سیلنسیو، از ژرفترین و پرمایهترین لایههای زیباییشناختی فیلماند که نویسنده میکوشد آنها را در استناد به مناسبات پیچیدۀ لایههای روایت فیلم تحلیل کند.
جنبفر بارکر در جستار بعدی، تجربۀ هضم زیباییهای جادۀ مالهالند را با دو تجربۀ زیستۀ ما تطبیق میدهد: حسآمیزی و عمقآگاهی. قرائت نویسنده از این فیلم هیچ داعیهای نسبت به آگاهی فیلم از این دو مقوله و استفاده از آنها به عنوان ابزار روایت مطرح نمیکند، بلکه او در استناد به عینیت داشتن تجربۀ حسآمیختی و عمقآگاهانه، میکوشد از فروکاستن فیلم به تجربهورزی صرفاً هنری امتناع به عمل آورد.
جستار پایانی کتاب میکوشد این فیلم را به عنوان خلف مدرن نمایشنامههای تراژیک بررسی کند؛ این بار با دفاع از ساختار فرمی آن. به زعم نویسنده، رویکرد ابتکاریای که فیلم به بازنمایی رابطۀ رؤیا و واقعیت دارد، امکان قرائتی دقیقتر از ساختار فرمی آن را نسبت به خوانشهای فرویدی، از طریق ایدههای سلف فروید، فردریش نیچه فراهم میکند.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمۀ مترجم: جادۀ مالهالند، تولد یک کلاسیک
دربارۀ فیلم و کارگردان
دربارۀ نویسندگان
اعترافات «یک نوع فیلمبین بهخصوص»: بازبینی دیوید لینچ/ دیوید اندروز
یک فوگ رؤیاگون: انواع منطقهای جادۀ مالهالند/ دیوید اندروز
هویت و عاملیت در جادۀ مالهالند/ آلیسون دنهام و فرانک وارل
امر، امر کابوی: جادۀ مالهالند، کافکا و اختیار واهی/ آلن نلسون
سیلنسیو: جادۀ مالهالند همچون رمانتیسیسم سینمایی/ رابرت سینربرینک
خارج از گام، خارج از دید: حسآمیزی و منظر فیلم/ جنیفر بارکر
تشرف عفریتی بر جادۀ مالهالند/ پاتریک لی. میلر
پربازدید ها بیشتر ...
پابرهنه در برادوی: زندگی و آثار نیل سایمون
مجید مصطفوینیل سایمون (1927 ـ 2018) یکی از پرکارترین، موفقترین و محبوبترین نمایشنامهنویسان جهان و یکی از بهت
زبان ملت، هستی ملت
امامعلی رحمانزبان تاجیکستان با استقلال وطن پیوند ناگسستنی دارد؛ یعنی وقتی که وطن آزاد و مستقل بوده است، زبان هم ش
منابع مشابه
سینمای دیوید لینچ: تحلیلی بر پایۀ اندیشههای فروید، لاکان و هگل
تاد مکگواناین کتاب به نقد و بررسی فیلمهای بلند دیوید لینچ از منظر روانکاوی لاکانی میپردازد و به همة فیلمهای
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
مجموعه مقالات پنجمین همایش بینالمللی زبانها و گویشهای ایران (گذشته و حال)
جمعی از نویسندگان به کوشش محمود جعفری دهقیدر پنجمین همایش بینالمللی زبانها و گویشهای ایران (گذشته و حال) درمجموع 72 مقاله به دبیرخانۀ همایش
اندیشه و سیاست در ایران باستان (جلد چهارم): سیر و سرنوشت سیاست شهریاری در نمود حکومت اشکانیها و نهاد دولت ساسانیان
جمعی از نویسندگانآنچه در این مجموعۀ چهارجلدی در اختیار خواننده قرار گرفته است، تلاش دارد تا بر اساس آنچه در روایتهای
نظری یافت نشد.