معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

فلسفۀ زبان به همراه اتمیسم منطقی و فلسفۀ اصالت تحصل منطقی، سه جنبش مؤثر فلسفی در قرن بیستم هستند که جملگی، وظیفۀ اصلی (و شاید تنها وظیفه) فلسفه را تحلیل می‌دانند و از آنجا که تحلیل به استعمال و وظیفه زبان مربوط است، بر این اساس، این سه مکتب معتقدند که مسائل فلسفی، دست‌کم تا حدودی مسائل زبانی است؛ بنابراین فقط به وسیلۀ توضیح و تشریح الفاظ زبان است که می‌توان تا اندازۀ ممکن این مسائل را حل کرد. این نهضت در آخر دهۀ 1930 در دانشگاه کمبریج آغاز شد که در آنجا لودویگ ویتگنشتاین که خود یکی از نخستین پیشنهادکنندگان اتمیسم منطقی بود، این نظریه را ترک گفت. جرج ادوارد مور و آستین را به همراه ویتگنشتاین متأخر باید پیشگامان «فلسفۀ زبان» دانست که از آنها به «فلاسفۀ زبان عادی» نیز یاد می‌شود. اینان به دنبال آن بودند که با مداقه در کاربرد روزانۀ کلماتی که مسائل فلسفی در قالب آنها بیان می‌شوند، سرنخ‌هایی را برای مسائل عمیق فلسفی بیابند.

بومی‌سازی هر دانشی، زمانی تحقق می‌یابد که واژگان فنی آن علم به صراحت توصیف شده باشند و از هیئتی برخوردار شوند که بتوان به گونه‌ای یکدست و هماهنگ به کارشان برد. این کتاب از مجموعۀ «فرهنگ‌نامه‌های زبان‌شناسی» تلاش دارد تا این خلأ را در زبان‌شناسی ایران پر کند.

نویسنده معتقد است این فرهنگ‌نامه را نمی‌توان «فرهنگ» نامید؛ چراکه نوشته‌های هر مدخل به مراتب حجیم‌تر از آن است که از یک «فرهنگ توصیفی» انتظار داریم. تعداد مدخل‌های این فرهنگ‌نامه کم است و بیشتر به نوعی درس‌نامه، ویژۀ دانشجویان زبان‌شناسی می‌تواند باشد. این اصطلاحات فنی از فلسفۀ زبان به زبان‌شناسی راه یافته‌اند و به دلیل پیچیدگی‌های کتاب‌های مرتبط با فلسفۀ زبان، برای دانشجویان زبان‌شناسی همواره با عدم تعبیر دقیق مفاهیم همراه‌اند. این فرهنگ با همین هدف و صرفاً در قالب راهنمایی برای این مجموعه از مخاطبان به تدوین درآمده است.

قصد نویسنده این بوده که مهم‌ترین اصطلاحات متداول در فلسفۀ زبان را برای زبان‌شناسان معرفی کند. برای رسیدن به این هدف، هر مطلب به شکلی مستقل آماده شده است؛ حتی پانویس‌ها و منابع هر مدخل به گونه‌ای آمده که مدخل‌ها مستقل از هم باقی بمانند. کار دیگری نیز انجام شده و آن اینکه تمام مدخل‌ها مثل حلقه‌های یک زنجیره به هم مربوط باشند. در پایان هر مطلب به ترتیب اهمیت، به مدخل‌های دیگر ارجاع شده که یک مدخل را به مدخل‌های دیگر ربط می‌دهد.

ترتیب واژگان در این فرهنگ‌نامه به ترتیب حروف الفبای فارسی بوده که با واژۀ «ابهام» آغاز شده و با واژۀ «وصف معرف» به اتمام رسیده است. در پایان نیز در دو بخش مجزا، واژه‌نامۀ فارسی به انگلیسی و برعکس آمده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

ابهام

اثبات‌گرایی منطقی

ارزش صدق

استعاره

استقراء

استلزام

استنتاج

اشاره‌گر

اینهمانی

بازی‌های زبان

بافت پاره‌گفتار

پذیرفتگی

پساساخت‌گرایی

پیش‌انگاری

پیش‌نمونه

پیوستگی

.....

.....

نظریۀ تصوری

نظریۀ تعبیرپذیری

نظریۀ تناظر

نظریۀ کارگفت

نظریۀ مجموعه‌ها

نظریۀ مناسبت

وصف معرف

واژه‌نامۀ فارسی ـ انگلیسی

واژه‌نامۀ انگلیسی ـ فارسی