معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

توجه تحلیلی و تفصیلی به آهنگ زبان و به طور واضح‌تر، آهنگ و موسیقی شعر از مباحث نسبتاً جدید در بررسی‌ها و مطالعات زبانی است. شماری از محققان ایرانی و عرب و غیر آنها، دربارۀ موسیقی شعر زبان خود گفته و نوشته‌اند؛ اینان گاهی در آثار خود گریزهایی به موسیقی زبان قرآن زده و احیاناً از آن بهره‌هایی گرفته‌اند؛ ولی هنوز جای کتاب‌های جامع دربارۀ نظماهنگ زبان وحی و ویژگی‌ها و کارکردهای آن در زبان فارسی خالی به نظر می‌رسد. این کتاب، گامی در این راه بزرگ است.

زبان قرآن دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که در فراگیری آن باید به طور کامل مدنظر قرار گیرد؛ از جمله خصوصیات هر زبان، «آهنگ» آن زبان است که از کمیت و کیفیت ترکیب حروف آن زبان پدید می‌آید و این کتاب، بر روی نظماهنگ زبان قرآن به عنوان آیت مستقیم خداوند و برخوردار از نظماهنگ ویژه و یگانه خود صورت می‌گیرد.

این کتاب به صورتی خاص، قصد سخن‌گفتن از شیوایی آوای زبان قرآن و ائتلاف لفظ و معنای آن را دارد.به عبارت دیگر موضوع این کتاب، عبارت از بررسی آوا و آهنگ خاصی است که از نظم خاص و شیوۀ چینش عبارات و آیات در قرآن به دست می‌آید و نیز مطالعۀ برخی از آثاری که از این نظم خاص مترتب می‌شود.

مراد از نظماهنگ زبان قرآن، موسیقی خاصی است که از نظم و چینش حکیمانه و حساب‌شدۀ حروف پدید می‌آید. این نظم ویژه، سخن را شیوا و روان و آوای حروف را با معنای سخن مرتبط می‌سازد. نظماهنگ قرآن، این سخن را در مجراهای ذهن و زبان، سیار و سیال و اثر آن را ماندگار می‌سازد. این حالت اختصاص به بخشی خاص از قرآن ندارد؛ اما حضور و اثر آن عموماً در سوره‌های «حزب مفصل» (از سوره‌های ق تا ناس) به سبب فشردگی اغلب آیات و سور، مشهودتر از بخش‌های دیگر است.

برخی از مؤلفه‌هایی که در بررسی نظماهنگ قرآن مورد بررسی قرار گرفته‌اند، عبارتند از: میزان استعمال حروف در یک واژه، ترتیب آن حروف و بسامد آنها، نحوۀ چینش و ترکیب حروف در واژه و نیز واژگان در جمله، ادغام و فک ادغام حروف، استفاده از کلمات خاص، تقدیم و تأخیر الفاظ و عبارات و میزان و نحوۀ تکرار آنها. این بررسی به سبب توقیفی بودن زبان قرآن و ماهیت فطری آن، اهمیتی خاص می‌یابد.

این کتاب در سیر خود ابتدا آوا و آهنگ برآمده از حروف را به صورت عام بررسی می‌کند؛ در این زمینه برخی از اصول آوایی مربوط به تولید و ادای حروف را مورد توجه قرار می‌دهد، به موسیقی شعر فارسی و عربی توجه می‌کند و از آنجا که قرآن نه شعر که نثری آهنگین است، این تحقیق نیز از آهنگ نثر نیز می‌گوید و پس از آن به بررسی نظماهنگ آیات و سور در قالب سوره‌های قرآنی، آیات و عبارات و تا حدی کلمات قرآنی می‌پردازد.

به طور خلاصه مباحثی که در این کتاب مطرح شده، عبارتند از: مروری بر موضوع موسیقی، تبیین موسیقی برآمده از آوای حروف، پرداختن به نمونه‌هایی از موسیقی شعر فارسی و عربی برای زمینه‌سازی پرداختن به آهنگ قرآن، تبیین موضوع فیزیک حروف در زبان‌های گوناگون و شیوۀ ادای آنها در دستگاه تکلم انسانی و نقش و ارزش موسیقایی آنها، بررسی نظماهنگ آیات و سور و ذکر نمونه‌های بارز ذیل عناوین و تقسیمات مرتبط، بیان آثاری که مرتبط و مترتب بر تحقیق در زمینه‌هاست.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

فصل اول: مقصود از نظماهنگ زبان قرآن و هدف از بررسی آن

فصل دوم: مقومات و آثار آهنگ نظم و نثر

فصل سوم: تأثیر آوای حروف و بیان نمونه‌های قرآنی

فصل چهارم: بیانی از نظماهنگ قرآن در آینه آیات و سور

خاتمه

کتابنامه