معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

زبان و مسائل آن همیشه مورد توجه هم افراد متخصص و هم غیر آن بوده است. گستردگی این حوزه نویسندگان و صاحب‌نظران را وادار به ارائۀ اندیشه‌های خود در قالب کتاب‌ها و مقالات بی شماری کرده که با مطالعۀ آنها می‌توان به بخشی از این گستردگی پی برد. در این کتاب جوانب مختلفی از زبان، ارتباط آن با فرهنگ و جامعه و نقشی که در حوزۀ آموزش ایفا می‌کند، بررسی شده است.

عبارت «زبان بد» چه مفهومی دارد؟ شاید تصور شود که به معنای بددهانی یا اصطلاحات عامیانۀ غیرادبی است. وقتی با چکش به انگشت دست ضربه وارد می‌شود، آیا فحش و ناسزایی که گفته می‌شود، «زبان بد» است؟ اگر رمان‌نویسی در متن کتابش از کلمات رکیک استفاده کند، آیا این «زبان بد» است؟ سخنان یک شخصیت کمدی، سخنگوی خبر یا کاندیدای ریاست‌جمهوری چطور؟ آیا استفاده از اصطلاحاتی مانند فکلی، چاییدی، تخس، به‌تورزدن یا جلف که توسط جوانان استفاده می‌شود، «زبان بد» است؟

برخی از مردم تفاوت‌های گویشی ناشی از نواحی و نژادهای مختلف را «زبان بد» می‌دانند. برای نمونه مولی ایوینز ـ نویسندۀ تگزاسی ـ معتقد بود لهجۀ جنوبی برای شمالی‌های نشانگر تفاوت نژادی و پایین‌بودن طبقۀ اجتماعی آنهاست. یا گویش‌وران انگلیسی‌زبان، لهجه‌های خارجی یا ادغام انگلیسی با زبانی دیگر را هم «زبان بد» می‌پندارند.

«زبان بد» را به‌سادگی نمی‌توان تعریف کرد. یک راه این است که گفته شود زبانی است که از هیچ قواعدی پیروی نمی‌کند که البته همین هم مسئله‌آفرین است. منظور از قواعد زبانی چیست؟ به طور کلی می‌توان گفت آنها را قوانینی نامید که گویش‌ور با رعایت‌کردن آنها عبارات و مفاهیم را می‌سازد.

در این کتاب به تفصیل «زبان بد» به عنوان ساختی فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته است. نشان داده شده که «بد بودن» پدیده‌ای است پیچیده‌تر از آنچه تاکنون تصور می‌شده است. برای این منظور لازم است طرف دیگر مسئله هم مدنظر قرار گیرد؛ در آن سوی ماجرا مفهوم «زبان خوب» قرار گرفته است که به معنای پیروی از استانداردها و اصولی است که سنت‌ها تعیین می‌کنند و «زبان بد» هم حاصل تخلف از این استانداردها و ناآگاهی و قصور اجتماع و آثار بدی است که این وضعیت ایجاد می‌کند. در ردّ این تصورات، تفکری واقع‌گرایانه (رئالیستی) مطرح می‌گردد. بر اساس این رویکرد، زبان استاندارد دارای اهمیت است نه به این دلیل که زبان قشر تحصیل‌کرده و فرهیختۀ جامعه است، بلکه از آن‌رو که معیار تاریخ اجتماعی یک زبان خاص می‌باشد. برای قشر تحصیل‌کرده مهم است که تاریخ اجتماعی و عوامل بی‌شمار دیگری که بر استانداردهای زبانی تأثیر می‌گذارند را بشناسند که از آن جمله می‌توان به تفاوت گویش‌ها و سبک‌های مختلف یا روابط میان گویش‌وران بومی و غیربومی اشاره کرد.

هدف از مقدمۀ کتاب، بیان مطالبی در رابطه با سنت‌گرایی و نوآوری فرهنگی و آشنایی با رویکردی نو تحت عنوان واقع‌گرایی است. بخش‌های بعدی کتاب شامل این مواردند: در فصل دوم رویکرد واقع‌گرایی در حوزۀ نگارش مورد بررسی قرار گرفته است با این مدعا که یک نگارش خوب مفهومی نسبی دارد. در فصل سوم دستور سنتی، دیدگاه‌ها و نگرش‌هایی که به این حوزه پرداخته‌اند و کاربردهای صحیح زبانی بررسی شده است. در فصل چهارم واژگان گوناگون ـ کلمات رکیک، اصطلاحات عامیانه و نزاکت سیاسی ـ مورد بحث قرار گرفته و از این طریق تعریفی از مفهوم «زبان خوب» ارائه شده است. در فصل‌های پنجم و ششم به دیدگاهی اشاره شده که بر اساس آن زبان‌های گوناگون به طور یکسان تجلی می‌یابند. دو فصل سوم و ششم عوامل اجتماعی مؤثر در تعیین خوب یا بدبودن زبان را از نقطه نظر رویکردهای مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند. در فصل هفتم مختصری از تصورات نادرستی که دربارۀ زبان و کاربردهای زبانی وجود دارد، ارائه شده و در پایان پیشنهاداتی دربارۀ تفهیم ادغام فرهنگ و زبان، در قیاس با مسکوت ماندن میان سنت‌ها و پوچ‌گرایی داده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجمان

پیش‌گفتار مؤلف

سپاس‌گزاری

فصل یکم: زبان بد: واقع‌گرایی در برابر نسبیت‌گرایی

فصل دوم: نگارش بد

فصل سوم: دستور بد

فصل چهارم: کلمات بد

فصل پنجم: شهروندان بد

فصل ششم: لهجه‌های بد

فصل هفتم: تصورات رایج در مورد زبان، توجه به مسائل زبانی

یادداشت‌ها

واژه‌نامه

منابع

نمایه