معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

روزنامه‌ها و مجلات قدیمی اطلاعات ارزشمندی دربارۀ وقایع و رخدادهای تاریخی، فرهنگی، هنری و اجتماعی در دوره‌های گذشته در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. از این‌رو مطبوعات نیز مانند کتب و اسناد، از جمله منابع مهم و معتبر در تحقیق محسوب شده و از نظر دستیابی به نکات تازه‌یاب، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌اند. با توجه به محدودبودن اسناد دربارۀ چهره‌های مشهور ادبیات معاصر، بررسی روزنامه‌ها و مجلات قدیمی در روشن‌کردن زوایای پنهان زندگی و آثار آنان اهمیت فراوانی یافته است.

این کتاب از مجموعۀ «اخبار مشاهیر ادب معاصر در مطبوعات» جستجویی است گسترده در روزنامه‌ها و مجلات دورۀ قاجار تا عصر کنونی که در آن اخبار و مطالب مربوط به عارف قزوینی گردآوری شده است. از آنجا که اخبار فراهم‌آمده، اطلاعات و آگاهی‌های ارزشمند و نکات جدید و منتشرنشده‌ای را در اختیار قرار می‌دهد و افق نوینی را در منظر علاقمندان می‌گشاید، این مجموعه به عنوان منبع تحقیقی مستند و معتبر، موجب شناخت بیشتر محققین و پژوهشگران دربارۀ زندگی و آثار شخصیت‌های مشهور ادبیات معاصر شده و گامی مهم برای پژوهش‌های بعدی دربارۀ آنان محسوب می‌شود. این کتاب آگاهی‌ها و اطلاعات کم‌نظیری از زندگی عارف را در اختیار قرار می‌دهد و زوایای پنهانی از زندگی او را که تاکنون از دسترس و دید پژوهشگران پنهان مانده یا کمتر به آن توجه شده، آشکار می‌کند.

کتاب حاضر در یازده فصل به این شرح تنظیم شده است:

در فصل اول اشعار و تصنیف‌های عارف که در زمان حیات او در مطبوعات منتشر شده، گردآوری شده است. مهم‌ترین دستاوردهای این فصل بدین قرار است: کشف مصرع‌ها، ابیات، اشعار و یک تصنیف منتشرنشده از عارف، توجه به تاریخ انتشار اشعار عارف در مطبوعات و همچنین دقت در ضبط اولیۀ آنها، بررسی اشعار به‌چاپ‌رسیده از عارف در مطبوعات و مقایسۀ آن با دیوان چاپ برلین، بررسی تاریخ به‌چاپ‌رسیدن اشعار عارف در مطبوعات و ... .

در فصل دوم نوشته‌های عارف که در زمان حیات یا پس از مرگ او در روزنامه‌ها چاپ شده، گردآوری شده است. یکی از مهم‌ترین اخبار این فصل، نوشته‌ای است که عارف پس از اجرای موفق کنسرت خود در گراندهتل در هفدهم آبان سال 1294 خورشیدی در روزنامۀ نوبهار به مدیرمسئولی و صاحب‌امتیازی ملک‌الشعرای بهار به چاپ رسانده است.

در فصل سوم اعلانات و آگهی‌های کنسرت‌های عارف از قدیمی‌ترین دوران تا کنسرت جمهوری جمع‌آوری شده است. اخبار گردآوری شده، اطلاعات ارزشمندی دربارۀ مکان، زمان و مناسبت اجرا، نوازندگان همکار، اشعار و تصنیف‌های خوانده‌شده، قیمت و مکان فروش بلیط این کنسرت‌ها در اختیار می‌گذارد که در منابع دیگر نمی‌توان به چنین اطلاعات ارزشمندی دست یافت.

گردآوری اعلان و آگهی‌های فروش دیوان عارف در کتاب‌فروشی‌های تهران از سال 1305 تا 1312 در فصل چهارم انجام شده است.

در فصل پنجم مطالب مختلفی که دربارۀ عارف در روزنامه‌ها، مجلات و کتب چاپ شده، گردآوری شده است. بیشتر این مطالب برای نخستین بار منتشر می‌شود و در شناخت عارف، تحقیق در احوال و آثار او و روشن کردن زوایای پنهان زندگی وی تأثیر بسیار مهمی دارد.

اخبار مربوط به درگذشت عارف در فصل ششم گردآوری شده است. مهم‌ترین دستاورد تازه‌یاب این فصل آن است که برخلاف تصورات رایج مبنی بر فوت عارف در دوم بهمن 1312، مشخص می‌شود که تاریخ صحیح فوت عارف، یکشنبه اول بهمن 1312 بوده است.

در فصل هفتم اشعاری که دربارۀ عارف، به یاد او و در رثا و سوگ او سروده شده، جمع‌آوری شده که برخی از این اشعار مانند اشعار وحید دستگردی، زنده‌دخت، کامکار فارسی، امیرالشعرای نادری، اشرف‌الدین حسینی و صابر همدانی برای اولین بار در این کتاب منتشر شده است.

خاطراتی که دربارۀ عارف در روزنامه‌ها و مجلات به چاپ رسیده، در فصل هشتم گردآوری شده است. خاطرات محمدعلی خان نظام‌مافی، مشیر همایون شهردار و علینقی وزیری که برای نخستین بار منتشر می‌شود، حائز اهمیت فراوانی است. از دستاوردهای این فصل، یک غزل و یک بیت تازه‌یاب از عارف است که رسام ارژنگی روایت کرده و باید به دیوان عارف افزود.

در فصل نهم تعدادی از نامه‌های عارف که در مجلات گوناگون به چاپ رسیده، گردآوری شده است. بررسی دقیق این نامه‌ها در تحقیق در زندگی و آثار عارف تأثیر فراوانی خواهد داشت.

اطلاعاتی دربارۀ برخی از دوستان و معاشران نزدیک عارف همچون شکرالله قهرمانی، سلیمان خان میکده، علی بیرنگ، سیدجلیل اردبیلی، علی‌محمد معمارباشی، محمدباقر شهیدزاده و سیف آزاد در فصل دهم گردآوری شده که اطلاعاتی ارزشمند دربارۀ تاریخ درگذشت و زندگی این شخصیت‌ها به دست می‌‌دهد.

در فصل پانی تصاویر و عکس‌های عارف در مطبوعات در یک‌جا گردآمده که برخی از آنها همچون چند نقاشی تازه‌یاب که در روزنامۀ «ناهید» منتشر شده و یکی از آنها به امضای رسام ارژنگی است، برای علاقمندان تازگی خواهد داشت.

در جمع‌بندی نهایی باید گفت این کتاب به دلیل ارائۀ اطلاعات و آگاهی‌های ارزشمند و منحصربه‌فرد، در تحقیق در احوال و آثار، تدوین کامل‌ترین زندگی‌نامه و تصحیح کامل‌ترین دیوان عارف تأثیر مهم و بسزایی خواهد داشت.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

اشعار و تصنیف‌های عارف

نوشته‌های عارف

اعلان و اخبار کنسرت‌های عارف

اعلان و اخبار دیوان عارف

نوشته‌ها و اشعار دربارۀ عارف

نوشته‌ها دربارۀ مرگ عارف

اشعار به یاد عارف

خاطراتی از عارف

نامه‌های عارف

دوستان و معاشران عارف

تصاویر و عکس‌های عارف

نمایه