معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

شاید تأثیرگذارترین کتاب مدرنیتۀ فلسفی، یعنی «نقد عقل محض» کانت یکی از سخت‌ترین آنها نیز است؛ چه در مفهوم و چه در سبک غالباً خواننده را در شگفت می‌اندازد که استدلال‌ها به کجا ختم می‌شوند یا مفاهیم دشوار و جملات پیچ‌درپیچ را چگونه باید فهمید. کانت در فلسفه نه‌تنها یک انقلابی بود، بلکه همچنین زبانی ساخت تا به وسیلۀ آن ایده‌های بدیع خود را بیان کند و در هر دو پیشگام بود. جای شگفتی نیست که «نقد» در ابتدا بد فهمیده شد که کانت را به بازبینی آن در چاپ دوم واداشت و در معرض تفسیر وارونه قرار گرفت. این کتاب بر آن است خواننده را یاری دهد تا مسیر فهم خود را از میان تاروپود اثر کلاسیک کانت بیابد. قصد آن نیست که دفاعیه یا ارزیابی‌ای از آن ارائه دهد، بلکه قصد آن است که بیانی توصیفی ارائه دهد. با وانهادن مطالبی که از اهمیت ثانویه‌ای برخوردار هستند، عصارۀ موضوعات و استدلال‌های عمدۀ آن گرفته شده و به ترتیبی ارائه شده که در کتاب آمده است. نتیجه، تفسیری از «نقد» است که با شرح و بیانی نظام‌مند صورت گرفته است.

‌کانت پروژۀ نقدی خود را در اواخر دوره روشنگری کامل کرد. او پیش از آن در مقالۀ «روشنگری چیست؟» بیان کرده بود که روشنگری «همانا به‌درآمدن انسان است از دورۀ کودکی‌ای که گناهش به گردن خود او است» و کودکی به معنای «ناتوانی از به‌کارگرفتن فهم خود بدون راهنمایی دیگران .... » است. کانت شعار روشنگری را اینگونه اعلام کرد: «جسارت آن را داشته باش که فهم خود را به‌کارگیری». او در مقدمۀ ویرایش نخست «نقد عقل محض» اشاره می‌کند، زمانه‌ای که او در آن زندگی می‌کند، زمانۀ نقد است و همه چیز باید به آن گردن تهد.

بدین ترتیب کانت ‌در مسیر روشنگری دست به کاری سترگ زد و آن «نقد قوۀ عقل به طور کلی در خصوص همۀ شناخت‌هایی که .... این قوه، مستقل از هر نوع تجربه، می‌تواند در کسب آنها بکوشد» بود. او در همین مقدمه، فرجام کار را تصمیم‌گیری دربارۀ امکان یا امتناع مابعدالطبیعه اعلام می‌کند. بنابراین کانت می‌خواهد کارکرد قوۀ عقل را زمانی که در انواع شناخت‌ها به کار گرفته می‌شود و مدعی یکه‌تازی در میدان شناخت می‌شود، واکاوی کند و در این خصوص تصمیم‌گیری شود که آیا امکان به‌کارگرفتن عقل در هر زمینه‌ای به منزلۀ یک علم وجود دارد یا نه. کانت کار خود در «نقد عقل محض» را با کار کپرنیک در نجوم مقایسه می‌کرد و معتقد بود که انقلابی در فلسفه ایجاد کرده است. طبق نظر او، شناخت حول ابژه نمی‌چرخد، بلکه ابژه حول شناخت می‌چرخد؛ بدین ترتیب یکی از هدف‌های کانت در «نقد عقل محض» همانا نشان‌دادن این چرخش از شناخت به ابژه است.

همان‌طور که نویسنده در مقدمه این کتاب اشاره می‌کند، این کتاب مقدمه‌ای است که بر ترجمۀ عبری «نقد عقل محض» کانت نوشته شده است که به توصیۀ دوستانش به عنوان کتابی جداگانه توسط خودش به انگلیسی برگردانده و منتشر شده است. بنابراین قصد نویسنده آن است که با وجود رعایت ایجاز و کوتاهی سخن، تمامی مفاهیم و مطالبی را که کانت در «نقد عقل محض» پی می‌گیرد روشن کند و همان‌طور که خود می‌گوید «بیانی توصیفی» از تفکر کانت ارائه دهد.

مطالب این کتاب بر اساس ترتیب مطالب مورد بحث در کتاب «نقد عقل محض» آمده است. بی شک با خواندن این کتاب، خواننده به متخصص فلسفۀ کانت بدل نخواهد شد؛ اما خواندن چنین اثر موجز و در عین حال جامع دربارۀ تفکر کانت در کنار مطالعۀ کتاب «نقد عقل محض» راهگشا خواهد بود.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

مقدمۀ مؤلف

بخش ۱: ملاحظاتی مقدماتی: بازاندیشی در باب ابژه

بخش ۲: پی‌گیری استدلال‌ها و مباحث کانت