معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

پیش از اسلام، دین بیشتر ایرانیان زرتشتی «مزدیسنی» بود. دینی که پیامبر آن از اقوام ایرانی و خاستگاه آن ایرانویچ در کرانۀ رود داییتی بود؛ اما ادیان دیگر مانند یهود و مسیحیت نیز پیروانی داشت و آنان به گونه‌ای مسالمت‌آمیز در کنار اکثر زرتشتیان ایرانی زندگی می‌کردند. با آمدن اسلام، بیشتر ایرانیان مسلمان شدند و خراسان، سیستان، یزد و کرمان از آخرین ولایت‌هایی به شمار می‌رفت که زرتشتیان اندکی در آنها باقی مانده بودند. دو ولایت خراسان و سیستان نیز پس از چندی آخرین بازماندگان زرتشتی خود را از دست داد و یزد و کرمان به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و کویری خود پناهگاه آخرین بازماندگان دین کهن ایرانی بود که با وجود تنگناهای فراوان، آتش مقدس دین مزدیسنان را همچنان روشن نگاه داشتند.

در این کتاب آثار دینی زرتشتیان کرمان گردآوری شده تا ضمن شناخت و نگه‌داری بهینۀ این آثار، زمینه برای تحقیقات بیشتر برای پژوهشگران عرصۀ دین، ایران‌شناسی و باستان‌شناسی فراهم آید.

کرمان یکی از شهرهای بسیار مهم و باستانی ایران است. سابقۀ تاریخی این شهر به هزارۀ اول پیش از میلاد می‌رسد؛ اساس این شهر در زمان هخامنشیان گذاشته شده است؛ همان‌جا که امروزه به «قلعه دختر» معروف است. در اغلب شهرهای ایران هستۀ اولیۀ شهر بر فراز تپه‌ها و دامنۀ کوه‌ها و بلندی‌ها گذاشته می‌شد و به صورت قلعه‌ای بنا می‌گردید. شهر اولیۀ کرمان نمونۀ خوبی است از اینگونه شهرها در ایران باستان. فصل نخست را پیشینۀ تاریخی کرمان در دو دورۀ تاریخی و اسلامی تشکیل می‌دهد که به گونه‌ای مختصر خواننده را با گذشتۀ این سرزمین آشنا می‌کند.

تاریخ زرتشتیان کرمان از خود کرمان جدا نیست. برخلاف سایر شهرها و ولایات ایران که جامعۀ زرتشتی در دوران بعد از اسلام ارتباط خود را با تاریخ آن ولایت از کف می‌دهند، کرمان و تاحدودی یزد تنها ولایاتی هستند که تاریخ‌شان با احوال این جامعۀ اصیل آمیخته و همراه است. فصل دوم به تاریخ زرتشتیان کرمان در دورۀ اسلامی می‌پردازد و ضمن آن، آداب و رسوم آنها مانند نماز، جشن‌های دوازده‌گانه، گاهنبارها، مراسم و آداب آتشکده‌ها، زیارتگاه‌ها، تدفین و .... را یادآور می‌شود.

فصل سوم، بخش اصلی این نوشتار را شکل می‌دهد که همراه با نقشه و تصاویر زیبا به معرفی بناهای آتش (چهارتاقی و آتشکده)، زیارتگاه‌ها و بناهای تدفین (دخمه و آرامگاه) می‌پردازد. در این فصل کوشیده شده بناهای مذهبی زرتشتیان کرمان معرفی و سپس ویژگی‌های آنها مورد بررسی قرار گیرد. بناهای مذهبی زرتشتیان کرمان به سه قسمت تقسیم می‌شوند: بناهای آتش که این نوع بناها خود به سه بخش تقسیم می‌شوند: چهارتاقی، آتشکده و آتشگاه؛ 2. زیارتگاه‌ها که به دو بخش تقسیم می‌شوند: زیارتگاه‌ها و پیرها؛ 3. بناهای تدفین که به دو بخش تقسیم می‌شوند: دخمه‌ها و آرامگاه‌ها.

فصل چهارم با جمع‌بندی و نتیجه‌گیری این نوشتار به پایان رسیده است. چهارتاقی‌های مورد مطالعه همگی دارای پلان مربع چلیپا هستند که از ویژگی‌های معماری چهارتاقی‌های ساسانی است. همگی دارای جزء قطور، چهار دروازه در چهار جهت، گنبد، فیلپوش و به احتمال دارای دالان طواف بوده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل یکم: پیشینۀ تاریخی

فصل دوم: زرتشتیان کرمان و آداب و رسوم آنها

فصل سوم: بناهای مذهبی زرتشتیان کرمانیا

1. بناهای آتش

2. زیارتگاه‌ها

3. بناهای تدفین

فصل چهارم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری