معرفی کتاب

روایت‌شناسی از دانش‌هایی است که هرچند دیرسالی از حضور آن در عرصه‌های مطالعات ادبی نمی‌گذرد؛ اما بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و حجم قابل توجهی از آثار پژوهشی به‌ویژه در زمینۀ تولید مقالات علمی و پایان‌نامه‌های دانشگاهی بر اساس این نظریه شکل گرفته است.

این کتاب یکی از مهم‌ترین آثاری است که در زمینۀ روایت‌شناسی منتشر شده و به عنوان کتابی مرجع در این حوزه به شمار می‌آید. نویسندۀ این کتاب، ژرار ژنت نظریه‌پرداز فرانسوی است که دیدگاه‌ها و نظریات خود را بر اساس تحلیل رمان «در جستجوی زمان ازدست‌رفته» اثر مارسل پروست در این کتاب آورده و از جنبه‌های گوناگون به تحلیل این رمان پرداخته است.

ارجاعات این کتاب به رمان «در جستجوی زمان ازدست‌رفته» بر اساس ترجمۀ اسکات مانکریف و میر نقل قول شده استت؛ به جز مواردی خاص که در پانویس‌ها ذکر شده و همچنین مواردی که تحلیل ژنت به مقابلۀ متن انگلیسی و فرانسه نیاز دارد که مترجم انگلیسی آنها را از متن فرانسه به انگلیسی ترجمه کرده است.

از آنجا که هر روایتی حتی روایتی پیچیده و گسترده، مانند رمان «در جستجوی زمان ازدست‌رفته» محصولی زبانی است که برای شرح یک یا چند حادثه به کار گرفته شده است، احتمالاً درست باشد که آن را رشد ـ هیولاوارِ ـ یک صورت زبانی در معنای دستوری آن در نظر گرفت. یعنی رشد یک فعل؛ «من راه می‌روم» و «پیِر آمده است» صورت‌های تقلیل‌یافتۀ روایت هستند و در عوض «اودیسه» یا «در جستجوی زمان از دست‌رفته» به گونه‌ای مشخص، تنها بسط (بلاغی) جملاتی هستند نظیر «اودیسه به ایتاکا بازگشته است» یا «مارسل نویسنده می‌شود». این شاید اجازه بدهد که مسائل تحلیل گفتمان روایی را سامان‌دهی یا تا اندازه‌ای به دسته‌بندی‌هایی که از دستور فعل‌ها قرض گرفته‌ایم، مدون کنیم.

نویسنده در این کتاب مسائل را به سه دسته تقسیم کرده است؛ مسائل مربوط به رابطۀ زمانی داستان و روایت که آن را تحت عنوان «زمان» دسته‌بندی می‌کند. مسائلی که به چگونگی بازنمایی (درجه و فرم روایت) و بنابراین به حالت رمان مربوط هستند و سرانجام مسائل مربوط به مداخلۀ روایت کردن در روایت. در اینجا منظور نویسنده از روایت کردن به این معناست: وضعیت یا مصداق روایت و به همراه آن، این دو بازیگر روایت: راوی و مخاطب او، واقعی یا ضمنی. ممکن است که دستۀ سوم تحت عنوان «شخص» نام‌گذاری شود؛ اما نویسنده بنا بر دلایلی واژه‌ای برایش انتخاب کرده که به آن وسعت معنایی بیشتری از «شخص» می‌دهد. نویسنده برای آن واژۀ «صدا» را انتخاب کرده است.

این دسته‌بندی مرز کلی حوزۀ مطالعۀ نویسنده و ترتیب بخش‌های این کتاب را شکل می‌دهد؛ زمان و حالت هر دو در سطح رابطۀ میان داستان و روایت فعالیت می‌کنند؛ در حالی که صدا رابطۀ میان روایت و روایت کردن و همچنین روایت کردن و داستان را مشخص می‌کند.

آنچه نویسنده در این کتاب پیشنهاد داده، اساساً روشی برای تحلیل است. بنابراین با بررسی جزء به دنبال فهم کل است و برخلاف خواست خودش برای استفاده از نظریه در خدمت نقد، نقد را در خدمت نظریه گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ ناشر

مقدمۀ مترجم انگلیسی

پیش‌گفتار

مقدمه

1. ترتیب

2. دیرش

3. تکرار

4. حالت

5. صدا

سخن پایانی