معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

اندیشه‌ها اساس فرهنگ‌ها هستند؛ افکار را الهام می‌بخشند و باورها را تعیین می‌کنند. بسیاری از آنها هویت واقعی ما را شکل می‌دهند. برخی مثل آنهایی که از سنن غیرغربی می‌آیند، تنها حالا با چندفرهنگی شدن واقعی جوامع وارد ضمیر ما می‌شوند. در حالی که اندیشه‌های گذشته نهادهای اجتماعی، سیاسی و مذهبی دنیای امروز را شکل داده‌اند، مفاهیم جدید به طور مداوم ادراک ما را به چالش می‌کشند، مباحثه‌ها را روشن نگاه می‌دارند و راهمان را برای آینده هموار می‌کنند.

موضوع 441 مدخل این فرهنگ، با نظر تعدادی از فرهیختگان برجستۀ زمینه‌های مختلف انتخاب شده‌اند. البته این کار انتخاب از میان تعداد بی‌پایان موضوع‌ها بوده است. در تصمیم‌گیری بر سر انتخاب اندیشه‌ها و اندیشمندان برای یک کتاب یک‌جلدی دو ملاک اصلی مدنظر نویسنده بوده است: تأثیر آنها بر افکار انسان و تداوم آنها در مباحث امروزی.

مطالب گردآوری‌شده در این کتاب، حوزه‌های فلسفه، روان‌شناسی، سیاست، تاریخ، اقتصاد، جامعه‌شناسی، مذهب، علوم و هنرها را دربر می‌گیرد. مدخل‌های اندیشه در این زمینه‌ها شامل تعریف و توضیح کوتاهی در مورد تاریخچه، تأثیر و اهمیت جامع آنهاست. شرح حال 110 اندیشمند برجسته، خلاصه‌ای از افکار تأثیرگذار آنهاست تا صرفاً زندگی‌نامۀ آنها. صدها اندیشمند و اندیشۀ مرتبط دیگر هم در دل مدخل‌ها معرفی شده و در نمایۀ کتاب به آنها اشاره شده است.

«اندیشه» در این کتاب به چه معناست؟ به طور نظری این اصطلاح هر چیزی از بحث فلسفی گرفته تا جعلیات تروتمیز جدید را دربر می‌گیرد. نویسنده بسیاری از موارد تخصصی را در این کتاب نیاورده است؛ در حالی که تعریف یک اندیشه را تا حد امکان مفصل بیان کرده است: یک مفهوم نظری، اصول یک باور یا سرمشق، مفهومی اساسی در یک حوزۀ مطالعاتی، یک مسئلۀ ایدئولوژیکی، یک فکر یا نظر تأثیرگذار. نویسنده شخصاً جذب مسائل نظری ـ عقاید قابل بحث، مورد پرسش، یا اثبات‌نشدنی ـ بوده، ولی نه به طور مطلق. اصطلاحات عمدتاً توصیفی حذف نشده‌اند، ولی مفاهیم کلی، حوزه‌های نظری، مکاتب اندیشه، و مقولات مشابه در کتاب آورده شده‌اند.

بیشتر مدخل‌ها دربارۀ فرهنگ اروپایی، سنت فلسفی یونان، مذاهب یهودی ـ مسیحی و .... است؛ ولی تغییرات اخیر در جهان‌بینی‌ها را هم نشان می‌دهد. مفاهیم و باورهای سنتی آسیایی، آفریقایی، و خاورمیانه‌ای هم اضافه شده‌‌اند. اندیشمندان مؤنث و غیرسفیدپوست بیشتری نسبت به کتاب‌های مشابه معرفی شده‌اند؛ کسانی که مدت‌های طولانی مشارکت آنها به تاریخ اندیشه نادیده گرفته شده بود.

همچنین تأکید بیش از انتظار بر اندیشه‌های معاصر شده است. به این دلیل که نظریه‌پردازان امروزی و اندیشه‌هایشان مورد بحث است و در دیگر کتاب‌های مرجع به آنها پرداخته می‌شود؛ در حالی که اندیشه‌ها و چهره‌های کلاسیک در این فرهنگ تأثیر قاطعی بر اندیشه‌های امروزی دارند، مفاهیم جدیدتر و اندیشمندان معاصر آینده را می‌سازند.

در این کتاب مدخل‌هایی دربارۀ بسیاری از چهره‌های ادبی یا هنرمندان بزرگ نیامده است؛ نه شکسپیر و نه گوته، میکل‌آنژ یا پیکاسو؛ این محدودیت به دلیل جلوگیری از افزایش حجم کتاب بوده است. به همین دلیل ممکن است همۀ اندیشه‌های موردنظر خواننده در این کتاب پیدا نشود؛ چراکه دنیای اندیشه‌ها به وسعت خود دنیاست. به هر حال خواننده با خواندن و در دست داشتن این کتاب، مجموعه‌ای جذاب و مفید از مفاهیم و اندیشمندان مهم را در دست خواهد داشت.

مدخل‌های کتاب به صورت الفبایی مرتب شده‌اند. زیرمدخل‌های مرتبط با مدخل اصلی در کادرهایی در ادامۀ متن آمده‌اند. برای مثال توضیح آیین‌های مقدس در کادری در مدخل «مسیحیت» نوشته شده است و در مدخل «ساختارگرایی» اندیشمندان برجستۀ ساختارگرا هم معرفی شده‌‌اند. در هر مدخل، اصطلاحات مهم، نام آثار هنری، کتاب‌ها و مجلات و واژه‌های زبان‌های غیرفارسی و انگلیسی با حروف ایرانیک نوشته شده‌‌اند. ارجاع به مدخل‌های دیگر با حروف سیاه هستند و در انتهای هر متن، مدخل‌های دیگر مرتبط با آن معرفی شده‌اند. اگر اصطلاح یا موضوعی در مدخل اصلی نیامده باشد، در نمایۀ کتاب می‌توان آن را یافت. در نمایه اصطلاحات کلیدی و اسامی خاصی آمده‌اند که در متن مدخل‌ها هستند و با مراجعه به مدخل اصلی می‌توان آن را یافت. همۀ تاریخ‌ها به سال میلادی هستند، مگر موارد قبل از میلاد که با «ق.م» مشخص شده‌اند.