۸۶۹
۳۰۲
جهان‌ملک خاتون؛ فریادی عاشقانه

جهان‌ملک خاتون؛ فریادی عاشقانه

پدیدآور: بنفشه حجازی ناشر: قصیده سراتاریخ چاپ: ۱۳۹۹مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۳۰۰شابک: 5ـ34ـ7675ـ964ـ978 تعداد صفحات: ۲۸۸

خلاصه

جهان‌ملک خاتون دختر جلال‌الدین مسعود شاه بن شرف‌الدین محمود شاه اینجو از شاعران قرن هشتم هجری در شیراز است که در شعر به اسم خود یعنی جهان تخلص می‌کرد.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

 

گرچه به طور کلی جهان‌ملک خاتون از نظر سنت شعری مردانه‌سراست؛ ولی مقاومت در پذیرش سخنان او به عنوان زنی که با زبان ادب از خواهش‌ها و نفسانیات زنانه سخن می‌گوید، همان حاکمیت زشت دانستن بیان زنان از خواهش‌ها و تمنیات‌شان است. در اینجا همین تعداد اشعار کفایت دارد بر اینکه نه‌تنها او از شهرآشوب‌های مهستی پیش‌تر رفته که اشعار عاشقانه‌اش بدون اشاره به داستانی عاشقانه، از اشعار رابعه بنت کعب قزداری نیز عاشقانه‌تر است؛ اما سایۀ قرون و نام شاعران بزرگ هم‌عصر او و پیدانشدن دیوان کاملش تا همین چند سال پیش، این شاهزادۀ عاشق‌پیشه و به قول عبید زاکانی ظریف و حریف را در سایه قرار داده است.

جهان‌ملک خاتون دختر جلال‌الدین مسعود شاه بن شرف‌الدین محمود شاه اینجو از شاعران قرن هشتم هجری در شیراز است که در شعر به اسم خود یعنی جهان تخلص می‌کرد. وی در مقدمۀ دیوان خویش، خود را جهان بنت مسعودشاه معرفی کرده است. از وقایع زمان حیات جهان‌ملک اطلاعات چندانی وجود ندارد؛ ولی در مقدمه‌ای که بر دیوانش نوشته، مختصری به اوضاع روحی و افکارش اشاره کرده است. در بعضی از غزلیات، جهان‌ملک از سلطان بخت نامی یاد می‌کند که در جوانی درگذشته و او را از فرقت خویش سخت اندوهناک کرده است. از مطاوی کتب تاریخ برمی‌آید که سلطان بخت، نام آخرین همسر جلال‌الدین مسعود شاه بوده که در سال 743 قمری با او ازدواج کرده است. سلطان بخت خواهر دلشاد خاتون دختر دمشق خواجه بود و از ظاهر امر برمی‌آید که میان جهان خاتون و نامادری او سلطان بخت قواعد وداد مستحکم بود و او که پدر را از دست داده بود، در کنار نامادری دلخوش و به دوستی او خشنود بود؛ ولی سلطان بخت بعد از کشته‌شدن شویش چندان نماند و فوت او تأثیری شدید در جهان خاتون برانگیخت که موضوع برخی از اشعار او گردید.

او معاصر حافظ و عبید زاکانی و خواجو بود. زن بودن و شرایط حاکم بر قرن هشتم هجری شیراز، زیستن در سایۀ بزرگان مذکور و سعدی بیش از تمام نگرانی‌هایی که در مقدمۀ منثور ابتدای دیوانش نوشته، بر شعرش تأثیر گذاشته است. جهان‌ملک از نظر کمیت اشعار بیش از تمام شاعران زن تاریخ ادبیات ایران تا قرن حاضر شعر سروده است.

دیوان جهان‌ملک خاتون که اساس بررسی و معرفی این کتاب است، در آغاز چهار قصیده در توحید و نعت پیامبر اکرم و ترجیع‌بندی زیبا و 1413 غزل و تعدادی مراثی برای فرزند ازدست‌رفته‌اش سلطان بخت دارد و در انتها 12 قطعه و 375 رباعی زینت‌بخش دیوان اوست. غزلیات او بالغ بر 15937 بیت است که از 5 تا 21 بیت را دارد. مقدمۀ دیوان او که خودنگاشتی است در ابتدای دیوانش، تنها نمونۀ منثور در این عصر است. این مقدمه افزون بر جایگاه ادبی، ما را با شرایط زندگی نویسنده و نوع اندیشۀ رایج دربارۀ زنان و شاعری و مشاهیر زنان شاعر و نمونه‌ای از اشعار آنان آشنا می‌کند.

از مجموع 1413 غزل جهان‌ملک خاتون، در این گلچین 152 غزل انتخاب شده تا علاقمندان با شیوۀ شاعری او آشنا شوند. افزودن یک قصیده و یک ترجیع‌بند و تعدادی از رباعیات، نشانگر طبع‌آزمایی این بانوی شاعر است. همچنین در مقدمۀ کتاب، افزون بر اشاره به زندگی جهان‌ملک خاتون، دربارۀ شعر او و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری شعر او نیز مطالبی بیان شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* مقدمه

معرفی جهان‌ملک خاتون

اوضاع زمانه در قرن هشتم

شکایت جهان‌ملک خاتون از شرایط

مدح و قدح در اشعار جهان‌ملک خاتون

معرفی دیوان جهان‌ملک خاتون

مقدمۀ دیوان جهان‌ملک خاتون

تأثیر شاعران بر شعر جهان‌ملک خاتون

افکار خیامی

تحقیر زنان

غزل‌های زنانه

مخاطب زن در اشعار او

مخاطب مرد در اشعار او

تعظیم مردانگی

اعراض از عشق

ناسزاگویی

اشعار عرفانی ـ دینی

پندها و نصایح

علم و اطلاع او از جهان

صنایع شعری در دیوان جهان‌ملک خاتون

امثال سائره و ضرب‌المثل‌ها

سایر ویژگی‌ها

* گلچین اشعار

قصیده در توحید

* غزلیات

* ترجیع‌بند

رباعیات

فهرست منابع

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

شکونتلا

شکونتلا

کالی داسه

جهانیان کالی داسه را به نام شاعر «شکونتلا» می‌شناسند. هندیان همواره خود شیفتۀ این اثر بوده‌اند؛ چه د

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

زنان ترانه: بررسی حضور زن در ترانه‌ها و اشعار عامیانۀ ایران

زنان ترانه: بررسی حضور زن در ترانه‌ها و اشعار عامیانۀ ایران

بنفشه حجازی

نویسنده در این کتاب به بررسی جایگاه زن در ترانه‌ها و اشعار و عامیانۀ مردم ایران‌زمین پرداخته است. نو

گویا و خموش؛ زندگی‌نامۀ علمی و ادبی حکیم عمر خیام

گویا و خموش؛ زندگی‌نامۀ علمی و ادبی حکیم عمر خیام

بنفشه حجازی

حکیم ابوالفتح (ابوحفص) غیاث‌الدین عمر بن ابراهیم خیامی نیشابوری در سال 439 هـ.ق متولد و در سال 526 و