معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

میراث ادبیات در زبان فرانسه غنی، متنوع و از نظر گسترۀ زمانی و مکانی، وسیع است و هم برای مخاطب فرانسوی‌زبان و هم برای مخاطب جهانی که از طریق ترجمه‌ها و اقتباس‌های سینمایی با آن آشنا شده، جذابیت دارد. اولین آثار برجستۀ این گنجینه در قرن یازدهم در شمال فرانسه نگاشته شده‌اند و اکنون در آغاز قرن بیست‌ویکم ادبیات فرانسوی‌زبان نویسندگانی دارد که در نقاط مختلف جهان مشغول به کار هستند و آثارشان در کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌های فرانسه و دیگر کشورهای فرانسوی‌زبان موجود است. همچنین طی قرن‌های متمادی، زبان فرانسه زبان نخبگان اشرافی و روشنفکران سراسر اروپا بود.

هم «ادبیات» و هم «فرانسوی» اصطلاح‌های مسئله‌سازی هستند. مرزهای فرانسوی بودن کجاست؟ به لحاظ تاریخی سلطۀ زبان فرانسوی بین مردمی که درون مرزهای فرانسۀ امروزی زندگی می‌کنند، عملاً در پایان قرن نوزدهم محقق شد؛ یعنی زمانی که آموزش همگانی، زبان پاریس‌نشینان و نخبگان را برای گویشوران زبان‌هایی چون برتانی، باسک، گونه‌های زبان آکسیتان نظیر گسکون و پروونسال و آلزاسی به ارمغان آورد. علاوه بر آن نویسندگان ممتاز زیادی هستند که به زبان فرانسه نوشته‌اند و همچنان می‌نویسند؛ اما در محدودۀ کشورهای اروپایی فرانسه زندگی نمی‌کنند؛ هرچند بسیاری از آنان یا شهروند فرانسه هستند یا ساکن مستعمره‌های سابق فرانسه مثل کِبِک و سنگال. برخی نویسندگان نیز مثل سموئیل بکت با وجود آنکه زبان اولشان فرانسوی نیست، تصمیم گرفته‌اند بخش قابل توجهی از آثار خود را به زبان فرانسوی بنویسند. نویسندگان دیگری نیز که در فرانسه به دنیا آمده‌اند و شهروند فرانسه هستند؛ اما به فرانسوی نمی‌نویسند. برای نمونه فردریک میسترال که مانند بکت برندۀ نوبل ادبیات است، به زبان پروونسال می‌نوشت.

دربارۀ «ادبیات» نیز باید گفت معنای کنونی این عبارت به قرن نوزدهم باز می‌گردد؛ همان زمان که آنچه مدت‌ها شعر نامیده می‌شد با نوشته‌های دیگری از قبیل خاطره‌نویسی و مقاله‌نویسی ادغام شد و مبنای مطالعات ادبی در دانشگاه را فراهم آورد. به این ترتیب می‌توان ادبیات را اینگونه تعریف کرد: ادبیات چیزی است که بدون اجبار خوانده می‌شود، آنچه بدون هدف مشخص و دقیقی مطالعه شود (هرچند این تعریف را نمی‌توان خیلی جدی گرفت، اما خالی از لطف هم نیست).

میراث ادبیات فرانسه بسیار غنی و متنوع است و افزون بر مخاطب دسته اول خود همواره در جذب مخاطب جهانی از طریق ترجمه و اقتباس‌های سینمایی موفق عمل کرده است. این کتاب این آثار مختلف و متنوع را با تمرکز بر متون مهم آن از حماسه و شعر گرفته تا رمان و نمایش‌نامه و فیلم‌نامه معرفی می‌کند و در این میان به پروتاگونیست‌هایی می‌پردازد که ماجراها و کشمکش‌هایشان، تغییر در جریان‌های ادبی و اجتماعی را نشان می‌دهد.

نویسندۀ این کتاب ادبیات فرانسوی را در دوره‌های مختلف قرون وسطا، تئاتر قرن هفدهم، دورۀ روشنگری انقلاب فرانسه و غیره بررسی می‌کند و در هر دوره به نویسنده‌های برجسته و یک نمونه از آثار آنها می‌پردازد. او در این مسیر میان دوره‌های مختلف مقایسه‌هایی می‌کند تا دغدغه های همیشگی ادبیات فرانسه را نشان بدهد و همچنین دوره‌های مختلف ادبی را با در نظر گرفتن شرایط تاریخی بررسی می‌کند و در این میان تمام دوره‌ها را با یک نخ تصویر به یکدیگر متصل می‌کند: «پروتاگونیست»؛ زیرا به گفتۀ نویسنده رابطۀ این شخصیت با جامعه‌اش می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد متن ادبی و دورانش به ما بدهد. اهمیت پروتاگونیست برای نویسندۀ کتاب به اندازه‌ای است که در مقدمه به چرایی این انتخاب پرداخته است.

در این کتاب با پروتاگونیست هایی مواجه خواهیم شد که در زمان نوشته‌شدن یا انتشار داستان‌هایشان اغلب بحث‌برانگیز بوده‌اند؛ اما اکنون بخشی از سنت ادبی فرانسه هستند و در شکل دادن دیدگاه ما به آن دوره‌های تاریخی اهمیت زیادی دارند. همچنین از باب مقایسه، شخصیت‌های را خواهیم دید که این پروتاگونیست‌ها در تقابل با آنها تعریف می‌شوند. در هر یک از فصل‌های این کتاب که عمدتاً با تقسیم‌بندی‌های متداول دوره‌های تاریخی ادبیات فرانسه مطابقت دارند، سه یا چهار متن نمونه به تفصیل بررسی شده و به متون دیگر صرفاً برای مطالعه بیشتر اشاره شده است.

در پایان کتاب اصطلاح‌نامه توصیفی آورده شده که اصطلاحاتی که برای اولین بار در این کتاب آورده شده‌اند را توصیف می‌نماید.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

مقدمه: آشنایی با ادبیات فرانسه

1. قدیس، گرگینه، شوالیه و «شاعر نفرین‌شده»: شخصیت و سرسپردگی‌هایش در قرون وسطا

2. آخرین رومی، «آدمخواران»، غول‌ها و قهرمانان زندگی مدرن: دوران باستان و نوزایی

3. جامعه و مقتضیات آن

4. طبیعت و امکان‌های آن

5. در بحبوحۀ انقلاب

6. گوژپشت، زن خانه‌دار و پرسه‌زن

7. از مارسل تا رز سلاوی

8. خودنگری

9. قهرمانان فرانسوی بی‌مرز؟

برای مطالعۀ بیشتر

اصطلاح‌نامه

نام‌نامه