معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

این کتاب دربرگیرندۀ شماری از بهترین گفتگوهای به یادگار مانده از عباس کیارستمی است. سرگذشت این حرف‌ها بی‌شباهت به سرگذشت فیلم‌های صاحب این حرف‌ها نیست. فیلم‌هایی که مدام در سفر بوده‌اند؛ از تهران به پاریس، به توکیو، به نیویورک، به ونیز و ... هر بار که به ایران بازگشته‌اند، گویی هویتی تازه یافته‌اند، بس که برابر چشم‌های غیرایرانی ظاهر شده‌اند و لابد از زمانی که به بعد فیلم‌های استاد ایرانی قبل از ساخته‌شدن این را هم در نظر داشته‌اند که کمی پس از اتمام فرایند تولیدشان می‌باید رخت سفر ببندند و دور دنیا را بگردند و بعد که به وطن برمی‌گردند از چشم‌های ایرانی تمنا کنند که آنها را چنان‌که هستند، چنان‌که می‌توانند بود، ببینند.

گادفری ـ نقدنویس برجستۀ آمریکایی ـ از اولین کسانی بود که سینمای ایران را به آمریکا معرفی کرد؛ ولی بر خلاف خیلی از منتقدان هیچ ردی از اگزوتیسم‌های معمول در نگاه گادفری به سینمای ایران دیده نمی‌شود. او دربارۀ سینما می‌نویسد، دربارۀ کارگردان و جامعۀ پیرامون او؛ ولی از موضوعات داغ روز و جنجال‌های عامه‌پسند دور می‌ماند و همین باعث می‌شود مصاحبۀ او تاریخ انقضا نداشته باشد. همۀ این مشخصه‌ها باعث شده‌اند که خواننده در این کتاب شاهد گفتگویی دلچسب و پرمطلب با کیارستمی باشد، به دور از سؤال‌ها و کلیش‌های معمول.

گادفری چشایر در گفتگوهای گردآمده در این کتاب، دربارۀ تمام فیلم‌هایی که کیارستمی در سه دهه فعالیت مداوم ـ از 1349 تا 1379 ـ ساخته است، بحث می‌کند. گفتگوها در تهران آغاز شده، در راه کوکر ادامه می‌یابد و به «باد ما را خواهد برد» منتهی می‌شود. این شاید عالی‌ترین سند موجود دربارۀ سیر تطور و تکامل سینمای کیارستمی باشد. باری، چشایر دربارۀ همۀ فیلم‌های این سه دهه با خالق‌شان حرف می‌زند؛ اما به واسطۀ سفر یک فیلم از قلم می‌افتد، یکی از مهم‌ترین فیلم‌های کیارستمی. صدای کارگردان فقید در بسیاری از فیلم‌هایش حضور دارد. در مشهورترین اثرش خود او دیده می‌شود که پایان فیلم‌برداری را اعلام می‌کند؛ اما در این سه دهه در یکی از فیلم‌هایش او مدام دیده می‌شود، با همان هیبت شمایل‌وارش، بی‌آنکه لبخندی بزند، ابراز احساساتی کند، یا تحت تأثیر قرار گیرد.... در همان فیلم که صحبت درباره‌اش در این کتاب از قلم افتاده است: «مشق شب».

کیارستمی نیمۀ اول دوران فعالیت فیلم‌سازی‌اش را عمدتاً صرف ساختن فیلم‌هایی برای کودکان یا دربارۀ کودکان در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کرد. او با «کلوزآپ» شروع به ساختن فیلم‌هایی دربارۀ بزرگ‌ترها کرد. «خانۀ دوست کجاست؟» یکی از آخرین فیلم‌هایی بود که در کانون ساخت، اولین فیلمی که در خارج از ایران بسیار مورد توجه قرار گرفت و نام او را به خارج از ایران برد. طرفداران سینمای کیارستمی معمولاً سینمای بعد از این فیلم را به‌خوبی می‌شناسند؛ اما دربارۀ فیلم‌های قدیمی‌تر او کمتر صحبت شده؛ گادفری در گفتگویش با کیارستمی دربارۀ این فیلم‌ها صحبت می‌کند و فرصت یگانه‌ای به وجود می‌آورد برای شناسایی بیشتر با نیمۀ اول دوران فعالیت هنری کیارستمی و نگاهش به سینما، هنر و زندگی.

کیارستمی بارها گفته که «من فقط نیمی از فیلم را می‌سازم، نیمۀ دیگر در ذهن تماشاگر ساخته می‌شود». گادفری همیشه این توان را داشته که با ذهنیتش نیمۀ دومی زیبا برای فیلم‌های کیارستمی بسازد و این توان در کتاب مشهود است. چیزی که این کتاب را برای خواننده جذاب‌تر می‌کند، این است که گادفری در کنار تفسیرهای شخصی‌اش، اطلاعاتی دقیق دربارۀ فیلم‌ها ارائه می‌دهد؛ اطلاعاتی که کمتر جایی نوشته و دیده شده است.

این ترجمه، دو ضمیمه را نیز دربر دارد. ضمیمۀ اول، متن پیاده‌شدۀ گفتگویی است که مترجم در سال 1387 با کیارستمی انجام داده است. در ادامه نوشتاری از «آیتن تارتیجی» دربارۀ سینمای کیارستمی آورده شده است. پایان‌بخش کتاب نیز نوشتاری از ریچارد برودی است که بعد از درگذشت کیارستمی به نگارش درآورده است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مترجم

دیباچۀ احمد کیارستمی

مقدمه

* گفتگوهایی با کیارستمی

نان و کوچه

زنگ تفریح

تجربه

مسافر

منم میتونم

دو راه حل برای یک مسئله

لباسی برای عروسی

رنگ‌ها

بزرگداشت معلم‌ها

گزارش

راه حل یک

کاخ جهان‌نما

قضیۀ شکل اول، شکل دوم

دندان درد

به ترتیب یا بدون ترتیب

همسرایان

همشهری

اولی‌ها

خانۀ دوست کجاست؟

کلوزآپ یا نمای نزدیک

زندگی و دیگر هیچ

زیر درختان زیتون

طعم گیلاس

باد ما را خواهد برد

* پیوست: ایرانی‌ای که چشم جهان را خیره کرد

* گفتگوی صالح نجفی با کیارستمی

چرخش دیچیتالی عباس کیارستمی

* پی‌نوشت: در رثای عباس کیارستمی (