کتابخانه تخصصی ادبیات

۱۱۹۴

۴۳۴

نگاهی به تاریخ معنی‌شناسی

پدیدآور: کورش صفوی ناشر: علمیتاریخ چاپ: ۱۳۹۹مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۷۰۰شابک: 9ـ464ـ404ـ964ـ978تعداد صفحات: ۵۲۰

معنی‌شناسی زبان‌شناسی زبان و فلسفه تاریخ معنی‌شناسی انواع معنی‌شناسی نشر علمی کورش صفوی

خلاصه

نویسنده در این کتاب حرکت در مسیر «معنی‌شناسی» را از دوران باستان آغاز کرده و سپس با گذر از قرون وسطی، به سراغ عصر نوزایی رفته و در همین مسیر ادامۀ داده تا به قرن کنونی برسد. در همین مسیر آراء غیرغربی را نیز دسته‌بندی کرده است؛ آن هم صرفاً بر اساس معادل‌یابی تقویم‌ها و نه زمانه‌ای که غربیان از آرای شرقی‌ها آگاهی یافته‌اند.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

یکی از انواع شیوه‌های تاریخ‌نگاری، تاریخ‌نگاری موضوع‌نگار است. در این شیوه از تاریخ‌نگاری، مورخ به گزارش پیشینۀ مطالعاتی می‌پردازد که در یک حوزه یا دربارۀ موضوعی خاص صورت پذیرفته‌اند. پژوهش الن دربارۀ آواشناسی در یونان باستان یا گزارش گیررتس در باب نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی، نمونه‌های بارز این روش تاریخ‌نگاری هستند. به‌یقین باید این کتاب را نیز در همین گروه از تاریخ‌نگاری‌ها قرار داد. این روش تاریخ‌نگاری، مسیر مطالعات انجام‌شده را در حوزه‌ای خاص معلوم می‌کند؛ اما در نوع خود نیز با نارسایی عمده‌ای مواجه است. مورخ با انتخاب چنین روشی، همواره با این مسئله درگیر است که آیا اصطلاحی در طول تاریخ در همان مفهوم امروزی‌اش به کار رفته یا نه؟

موضوع این تاریخ‌نگاری، «معنی» است و قرار است در این کتاب، به تاریخ مطالعۀ معنی پرداخته شود. بنابراین اصطلاح «معنی‌شناسی» آن‌گونه که در عنوان این کتاب نیز آمده است، در نوع خود گمراه‌کننده است؛ زیرا می‌تواند مخاطب را به سوءتعبیر بکشاند و او را متقاعد کرده باشد که این نوشته از زمانۀ کاربرد اصطلاح «معنی‌شناسی» در هیئت معاصرش آغاز خواهد شد و تا عصر حاضر ادامه خواهد یافت. مسلماً چنین تعبیری از اصطلاح «معنی‌شناسی» توجیه خاص خود را داراست؛ البته اگر آنچه مطالعۀ معنی نامیده می‌شود، سابقه‌ای نداشت و در محدودۀ مطالعات زبان‌شناسان معاصر باقی می‌ماند؛ اما واقعیت چیز دیگری است. با بازگشت به گذشته باز هم به زمانه‌ای می‌رسیم که در مورد «معنی» اندیشیده‌اند و انگار هر بار انسان به اندیشیدن در باب زبان پرداخته است، بحث دربارۀ «معنی» نیز جضور داشته است.

بنابراین این کتاب نوعی تاریخ‌نگاری موضوع‌مدار است و از آنجا که در طول زمان به پیش می‌رود، هیئت نوعی تاریخ‌نگاری عمومی را داراست. موضوع این تاریخ‌نگاری نیز مطالعاتی است که در باب معنی صورت پذیرفته‌اند. این تاریخ‌نگاشته مبتنی بر مستندات موجود است و در مسیری به حرکت خود ادامه داده که بتواند ابتدای این تاریخ را به زمان حال و متأخرترین نگرش‌ها در حوزۀ معنی‌شناسی برساند.

اندیشیدن در باب معنی، در مسیری واحد صورت نپذیرفته است. گاه ما نقشه‌ای پیش رویمان خواهیم داشت که چند مسیر را به موازات هم نشان می‌دهند. عامل «زمان» در چنین شرایطی، صرفاً می‌تواند ابزاری گیج‌کننده به حساب آید. برای نمونه بارها با این وضعیت مواجه می‌شویم که زبان‌شناسان، منطق‌دانان، فیلسوفان زبان و حتی روان‌شناسان هم‌زمان با یکدیگر به سراغ مطالعۀ «معنی» رفته و نگرش‌هایی را پیش رویمان قرار داده‌اند که همگی باید گزارش شوند و اتفاقاً در تضاد با یکدیگر هستند. ترجیح نویسنده این بوده که هر مسیر را به طور مستقل گزارش کند و سپس در زمان به عقب بازگشته و به سراغ مسیر بعدی برود. از میان انبوه مطالبی که می‌شد در این تاریخ‌نگاری معرفی شود، صرفاً به مواردی اشاره شده که در مسیری مشخص، ما را به معنی‌شناسی امروزی‌مان می‌رساند. بنابراین هدف، گزارش مهم‌ترین‌ها بوده است.

نویسنده در این کتاب کوشیده با تاریخچه‌ای از مطالعۀ «معنی» را در اختیار خواننده قرار دهد. مخاطب این کتاب، فردی در نظر گرفته شده که با زبان‌شناسی و حتی تاریخ زبان آشناست. بنابراین نباید تصور کرد که از این نوشته قرار است «معنی‌شناسی» آموخت. فردی که به سراغ خواندن این کتاب می‌آید، باید به مجموعۀ وسیعی از اطلاعات مجهز باشد و برای نمونه بداند که «مصداق» چیست؛ منظور از «دلالت» چیست؛ فرق «مصداق» با «مفهوم» چیست و .... .

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار