دانشنامۀ زیباییشناسی و فلسفۀ هنر
خلاصه
عمدۀ مدخلهای این دانشنامه را میتوان ذیل دو عنوان «زیباییشناسی» و «فلسفۀ هنر» قرار داد؛ البته فرقگذاری میان این دو رشته، بهویژه در عمل دشوار است. از همین روی در غالب مدخلها مباحث مطرحشده به هر دو رشته تعلق دارند؛ گو اینکه در هر یک از آنها ممکن است وزن یکی بیشتر از دیگری باشد.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
میان زیباییشناسی و فلسفۀ هنر تمایز به روش وجود ندارد؛ زیرا هر دو به همان روش فلسفه که عبارت از تعریف، تحلیل و استدلال و احیاناً شهود عقلی است، پیش میروند؛ ولی به لحاظ موضوع میتوان میان آنها فرق گذاشت. از آنجا که هر دو دانش نسبت تنگاتنگی با زیبایی دارند، به نظر میرسد که به لحاظ موضوع نیز میان آنها فرقی نیست؛ ولی حقیقت جز این است. موضوع زیباییشناسی، زیبایی یا به تعبیر دقیقتر امر زیباییشناسانه است. زیبایی در یک تقسیم کلی به زیبایی طبیعی و زیبایی صناعی (هنری) تقسیم میشود. زیبایی طبیعی ساختۀ دست انسان در مقام صانع یا هنرمند نیست. ممکن است بر طبق دیدگاهی توحیدی (خداباورانه) گفته شود که زیبایی طبیعی نیز ساختۀ دست هنرمند برین، «اثر کلک نقاش ازل» است، ولی تا آنجا که به هنرمندی انسان مربوط میشود، نمیتوان آن را زیبایی هنری قلمداد کرد. اگر موضوع زیباییشناسی، زیبایی دانسته شود، لااقل به حسب تعریف، نمیتوان زیباییشناسی را به شناخت زیبایی هنری محدود داشت. زیباییشناسی باید به زیبایی طبیعی و افزون بر آن به نسبت میان زیبایی طبیعی و هنری نیز اهتمام داشته باشد. موضوع فلسفۀ هنر، هنر است و نه زیبایی. دایرۀ هنر از زیبایی یا امر زیباییشناسانه فراتر میرود. فقط کسی که در مقام تعریف هنر و تعیین ارزش آن نظریهای زیباییگرایانه را مبنا قرار داده باشد، میتواند موضوع هنر را به زیبایی محدود کند. واقعیت آن است که آثار هنری همیشه زیبا نیستند؛ ممکن است نازیبا یا حتی زشت باشند. از این لحاظ میتوان گفت میان این دو رشته، به تعبیر منطقدانان نسبت «عموم و خصوص من وجه» برقرار است.
از سوی دیگر، زیباییشناسی به حسب تعریف نوعی دانش درجۀ یک است و فلسفۀ هنر دانشی درجۀ دو است. در دانش درجۀ یک وجهی از وجوه واقعیت، خواه طبیعی و خواه ماوراء طبیعی، خواه ابژکتیو موضوع بحث قرار میگیرد. دانش درجۀ دو اما موضوع بحث خویش را یک دانش یا منظومۀ معرفتی یا حرفهای که از قبل پدید آمده است، قرار میدهد. دربارۀ عموم رشتههایی که در اصطلاح با عنوان «فلسفۀ مضاف» شناخته میشوند، این معنا صدق میکند. فلسفۀ هنر نیز چنین وضعیتی دارد؛ عموماً مباحثی که در این رشته طرح میشود یا باید طرح شود، حاصل نگاهی از بیرون به منظومهای از معرفت و عمل است که تحت عنوان هنر شناخته میشود.
«دانشنامۀ فلسفه» جامعترین و عمیقترین اثر از انواع خود در زبان انگلیسی و حتی همۀ زبانهاست. این اثر نخستین بار در سال 1967 به سرویراستاری پل ادواردز در هشت جلد در قطع رحلی منتشر شد. ویراست دوم آن در سال 2006 در ده جلد به سرویراستاری دونالد ام. بورچرت انتشار یافته که مبنای این کتاب، همین ویراست دوم است. اما «داشنامۀ زیباییشناسی و فلسفۀ هنر» که در این کتاب آمده، مشتمل است بر عمدۀ مدخلهای دانشنامۀ فلسفه دربارۀ دو رشتۀ زیباییشناسی و فلسفۀ هنر همراه با چند مدخل دیگر که در قالب تألیف یا ترجمه از منابع دیگر به آن افزوده شده است؛ در حقیقت این مدخلها مربوط به مباحثی است که میتوان گفت در حوزۀ تفکر ایرانی ـ اسلامی موضوعیت دارند؛ ولی در «دانشنامۀ فلسفه» مجال طرح نیافتهاند.
عمدۀ مدخلهای این دانشنامه را میتوان ذیل دو عنوان «زیباییشناسی» و «فلسفۀ هنر» قرار داد؛ البته فرقگذاری میان این دو رشته، بهویژه در عمل دشوار است. از همین روی در غالب مدخلها مباحث مطرحشده به هر دو رشته تعلق دارند؛ گو اینکه در هر یک از آنها ممکن است وزن یکی بیشتر از دیگری باشد.
«دانشنامۀ فلسفه» (ویراست ادواردز و بورچرت) در سنت فلسفۀ تحلیلی تألیف شده است؛ گو اینکه نویسندگان نگاهی به فلسفۀ قارهای نیز داشتهاند؛ ولی تا آنجا که به سنت اسلامی ـ ایرانی مربوط است، در این موضوع مقالهای در این دانشنامه وجود ندارد و بسنده کردن به ترجمۀ مقالات همین دانشنامه، برای خوانندۀ فارسی جامعیت لازم را نخواهد داشت؛ بنابراین مترجم کوشیده با تألیف و ترجمۀ مقالاتی چند در زمینۀ زیباییشناسی فلسفی و عرفانی در جهان اسلام، این اثر از جامعیت بیشتری برخوردار باشد.
فهرست مطالب کتاب:
دفتر اول: مسائل و تاریخ
- مسائل زیباییشناسی/ جنیفر روبینسون
- تاریخ زیباییشناسی/ مونرو سی.بروسلی
- تاریخ زیباییشناسی (پیوست)/ پل گابر
دفتر دوم: زیباییشناسی
- زیبایی/ جروم استالینز
- زشتی جروم استالینز
- امر والا/ کریک ام. پیلو
- تجربۀ زیباییشناسانه/ مارسیا مولدر ایتون
- حکم/ داوری زیباییشناسانه/ تد کوئین
- کیفیات زیباییشناسانه/ الن. اچ گلدمن
دفتر سوم: فلسفۀ هنر
- تعاریف هنر/ نوئل کرول
- وجودشناسی هنر/ روبرت استیکر
- ارزش در هنر/ گوردون گرهام
- بیان در هنر/ جان بندر
- صورتگرایی در هنر/ تد کوئین
- بازنمایی در هنر/ دیوید هیلز
- حقیقت در هنر/ نوئل کرول
- تفسیر هنر/ نوئل کرول
- اصالت در هنر/ جرولد لوینسون
- سبک و ژانر در هنر/ دیوید دیویس
- اجراء در هنر/ استفن دیویس
- فلسفۀ موسیقی/ پیتر کیوی
- فلسفۀ فیلم/ ماری اسمیت
- فلسفۀ ادبیات/ روبرت استیکر
- تراژدی/ الکس نیل
- استعاره/ ایوااف. کیتای
- استعاره (پیوست)/ دیوید هیلز
- زیباییشناسی و نقادی فمینیستی/ آنه دابلیو. ایتون
- هنر و اخلاق/ مایکل تانر
دفتر چهارم: حکمت هنر اسلامی
- قرآن و هنر اسلامی/ ژان ـ لوئیس میکون
- زیباییشناسی اسلامی/ سیدحسین نصر
- زیباییشناسی در فلسفۀ اسلامی/ دیوید ال. بلک
- معنای موسیقایی عرفان ایرانی/ هانری کربن
- پدیدارشناسی عشق و زیبایی/ انشاءالله رحمتی
- ازلیت عشق از دیدگاه روزبهان شیرازی/ انشاءالله رحمتی
- تأنیث خلاق/ انشاءالله رحمتی
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
سنت زیباشناسی فرانسوی در عصر روشنگری
ژاک موریزو، فرانسیس کلمن، پل گایرهر پژوهشی در تاریخ زیباشناسی جدید، برای عقیمنماندن، چارهای جز این ندارد که افزون بر بریتانیا و آلم
مولوی: از زبان تا اندیشه: تحلیل زبانشناختی نظامهای استعاری و طرحوارهای در غزلیات شمس بر اساس نظریۀ استعارۀ شناختی و طرحوارههای تصویری
حسن توفیقیاین کتاب یکی از آثاری است که تلاش کرده است در چارچوب نظریۀ استعارۀ مفهومی و طرحوارههای تصویری که ا
نظری یافت نشد.