معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تاریخ یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین دانش‌هاست که کاربردهای فراوانی برای جامعه‌شناسی، شناخت مردمان جامعه و حتی شناخت یک واحد سیاسی به عنوان کشور دارد. تاریخ فقط قصه و داستان و رویدادهای گذشته نیست که فایده‌‌ای نداشته باشد. تاریخ گذشته به انسان امروزی شناخت می‌دهد. با این شناخت و بینش می‌توان فردا را پیش‌بینی کرد و بالاتر از آن، می‌توان آینده را به‌درستی شناخت. شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی، شرح تاریخی سیاسی ـ اجتماعی گذشتۀ ایران است؛ یعنی تاریخ است. وانگهی شاهنامه غیر از مطالب تاریخی، داران ابیات حکیمانه و نیز مطالب گوناگونی است که در جهات مختلف، مفید هستند و پرداختن به این کتاب ارجمند، کاری لازم و سودمند است.

در این کتاب از قسمت تاریخ ایران در عهد کهن (پیش از باستان) شاهنامه، گفتارهایی مفید به اختصار آورده شده است.

شاهنامه در آغاز با نام خدا آغاز شده و 15 بیت دربارۀ خداست. سپس به ستایش خرد پرداخته و حدود بیست بیت هم دربارۀ ستایش خرد است. البته ممکن است گاهی بیت یا ابیاتی هم الحاقی به شاهنامه باشد؛ بنابراین خیلی نمی‌شود به تعداد بیت تأکید کرد. پس از آن از آفرینش جهان و هستی سخن به میان آمده که این بخش شاهنامه به‌خودی‌خود بسیار شایان توجه است. بعد از این سخنان علمی، دربارۀ آفرینش و طبیعت و هستی و بعد دربارۀ اینکه شاهنامه چگونه درست شد، سخن گفته شده است و در این بخش خیلی روشن تبیین شده که شاهنامه چگونه درست شده است.

آنگاه وارد قسمت تاریخی شاهنامه شروع می‌شود. این بخش با روایت سلسله و زنجیرۀ پیشدادیان شروع شده که نخستین آنها کیومرث و آخرین آنها جمشید است. سپس سلسلۀ فریدونیان و بعد کیانیان و آنگاه لهراسبیان گفته می‌شود. بسیاری فریدونیان را جزء پیشدادیان محسوب می‌کنند؛ ولی با دقت معلوم می‌شود این دو از هم جدا هستند؛ چون در زمانی که جمشید دچار غرور و خودبینی می‌شود و ضحاک ظهور می‌کند، با از بین رفتن جمشید، سلسلۀ پیشدادیان به پایان می‌رسد و فریدون به عنوان پادشاه جدید به روی کار می‌آید؛ بنابراین فریدونیان یک سلسلۀ مجزا از پیشدادیان است. بعد از فریدونیان، کیانیان و بعد از آن لهراسبیان به روی کار می‌آیند. البته بعد از لهراسبیان یک گسست تاریخی ایجاد می‌شود تا زمانی که شاهنامه به اسکندر گجستک می‌رسد و تاریخ اسکندر هم به دلیل همان گسست تاریخی، اندکی به هم ریخته است. بعد از آن دوران ساسانیان است که نسبت به دوران دیگر، در شاهنامه بسیار دقیق‌تر بیان شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سرآغاز

گفتار اول: شاهنامه چیست؟

گفتار دوم: دین‌باوری و خداپرستی در شاهنامه

گفتار سوم: اسطوره و تاریخ

گفتار چهارم: دوره‌های دوازده‌هزارسالی

گفتار پنجم: کیومرث در شاهنامه

گفتار ششم: هوشنگ در شاهنامه

گفتار هفتم: تهمورث در شاهنامه

گفتار هشتم: جمشید در شاهنامه

گفتار نهم: ضحاک در شاهنامه

گفتار دهم: فریدون در شاهنامه

گفتار یازدهم: منوچهر در شاهنامه

گفتار دوازدهم: نگاه نوین علمی به شاهنامه

گفتار سیزدهم: گفتار اندر زادن زال

گفتار چهاردهم: گفتار اندر زادن رستم

گفتار پانزدهم: جنگ‌های ایران و توران

گفتار شانزدهم: نوذر در شاهنامه

گفتار هفدهم: ورود رستم به میدان‌های رزم در شاهنامه

گفتار هجدهم: پادشاهی کیقباد در شاهنامه

گفتار نوزدهم: پادشاهی کیکاووس و رفتن او به مازندران

گفتار بیستم: رفتن رستم به سوی مازندران برای نجات کی‌کاووس

گفتار بیست‌ویکم: خوان اول رستم

گفتار بیست‌ودوم: خوان دوم رستم

گفتار بیست‌وسوم: خوان سوم رستم

گفتار بیست‌وچهارم: خوان چهارم رستم

گفتار بیست‌وپنجم: خوان پنجم رستم

گفتار بیست‌وششم: خوان ششم رستم

گفتار بیست‌وهفتم: خوان هفتم رستم

گفتار بیست‌وهشتم: نبرد کاووس شاه با بربرستان و هاماوران

گفتار بیست‌ونهم: جهان‌آرایی کاووس و پرواز وی در آسمان

گفتار سی‌ام: سهراب در شاهنامه

گفتار سی‌ویکم: رسیدن سهراب به دژ سپید

گفتار سی‌ودوم: سیاوش در شاهنامه

گفتار سی‌وسوم: کشته شدن سیاوش

گفتار سی‌وچهارم: کی‌خسرو در شاهنامه

گفتار سی‌وپنجم: کاموس کشانی در شاهنامه

گفتار سی‌وششم: لهراسب در شاهنامه

گفتار سی‌وهفتم: گشتاسب در شاهنامه

گفتار سی‌وهشتم: بهمن در شاهنامه

گفتار سی‌ونهم: همای در شاهنامه

گفتار چهلم: سرنوشت گشتاسبیان و پایان تاریخ دورۀ عهد کهن ایران

مروری گذرا بر محتویات شاهنامه

شاهنامۀ فردوسی در چه زمانی سروده شد؟

شاهنامه چگونه تدوین شد؟

تاریخ‌نویسی در ایران عهد کهن و باستان

منابع

نمایه