معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

حوزۀ علمیۀ اصفهان از میان ده‌ حوزۀ علمیۀ معروف شیعه یعنی حوزه‌های قم، ری، بغداد، نجف اشرف، کربلا، حله، جبل عامل، مشهد و تهران از معتبرترین و بزرگ‌ترین حوزه‌هاست و بسی پربرگ‌وبار. از این‌رو معرفی مدارس و مدرسان و طلاب آن کاری است بس سودمند و ارزشمند. در این کتاب، تاریخچۀ یکی از مدارس معروف حوزۀ اصفهان، یعنی مدرسۀ چهارباغ تبیین شده و پنجاه تن از مدرسان و طلاب آن معرفی شده‌‌اند.

مدرسۀ چهارباغ یا مدرسۀ سلطانی که آن را مدرسۀ مادرشاه نیز نامیده‌اند، مهم‌ترین و زیباترین بنای شاهنامۀ دورۀ سلطنت شاه سلطان حسین است. سیدمصلح‌الدین مهدوی دربارۀ زمانه و چگونگی پیدایش این مدرسه و مؤسس آن نوشته است: «به فرمان شاه سلطان حسین صفوی، از آخرین شاهان این دوران، در سال 1118 بنیاد این بنای باشکوه گذاشته شده و چون شاه نامبرده، خود از دوست‌داران علوم و صنایع بوده و نزد دانشمندان زمان به فراگرفتن علوم و فنون می‌پرداخت، از این‌رو بر آن شد که این مدرسه که محل سکونت طلاب علم و جای تعلیم و تعلم و بحث و تفحص مسائل علمی است، از هر جهت در نوع خود ممتاز و بی‌نظیر باشد، تا آنجا که بنا بر نقل مشهور پس از پایان یافتن ساختمان مدرسه، یکی از حجرات را برای خود اختصاص داد که اکنون هم آن حجره با تزئینات خاص از سایر حجرات ممتاز و سالم و بی‌عیب باقی مانده ...... ».

این مدرسه در ابتدای تأسیس، به نام «مدرسۀ سلطانی» شناخته می‌شد. در دوران پهلوی اول و دوم این مدرسه بیشتر به مدرسۀ چهارباغ شناخته می‌شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نام این مدرسه به «امام صادق (ع)» تغییر یافت و اگرچه هنوز این مدرسه به دو نام چهار باغ و امام صادق (ع) مشهور است، شاید نام اولی کاربرد بیشتری در افواه عموم و محاورات روزمره داشته باشد.

معماری این مدرسه از جاذبه‌های گردشگری اصفهان است که هر صاحب ذوق و اندیشه‌ای را مبهوت خویش می‌سازد. طراحی زیبای این بنای تاریخی و ترکیب خط و نقش و رنگ در آن، چنان هنرمندانه است که ناخودآگاه بیننده را به تحسین وامی‌دارد.

این مدرسه از زمان افتتاح تا امروز با نشیب و فرازهایی روبرو بوده است. زمانی مبرزترین استادان و طلاب در این مدرسه به تدریس و تحصیل مشغول بوده، مدرسه در اوج عمران و آبادانی و رفت‌وآمد عالمان نامور و نیز سران کشوری و لشکری در آن جریان داشت و اوقاف فراوان مدرسه زیرنظر متولیان به مصرف مدرسه و طلاب می‌رسید. همچنین در دوره‌ای در آن فقط تدریس و تحصیل می‌شد و طلاب و مدرسین به آن رفت‌وآمد می‌کردند و مدرسه به روال معمول به حیات خود ادامه می‌داد. زمانی دیگر همین مدرسه رو به تعطیل و خمودی نهاده، از طلاب و مدرسین خالی شد و فقط سیاحان و جهان‌گردان از آن بازدید می‌کردند. در برهه‌ای نیز به همت والای آیت‌الله سید محمدرضا خراسانی مجدداً مدرسه بازگشایی شد و او برخی استادان نامور حوزۀ اصفهان را برای تدریس در آن مدرسه دعوت کرد و مدرسه مجدداً با تعدادی طلبۀ جوان به حرکت علمی خود ادامه داد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این مدرسه به عنوان یکی از چهار مدرسۀ علمی و مطرح اصفهان در کنار مدارس علمیۀ صدر بازار، ذوالفقار و صدر خواجو تا امروز کانون تربیت، رشد و پرورش طلاب بوده است. شاید مهم‌ترین دوران این مدرسه، دورۀ صفوی و نیز دورۀ افتتاح مجدد آن به دست مرحوم آیت‌الله خراسانی باشد. به افتتاح مدرسه در عصر صفوی در شرح حال مرحوم علامه آقا جمال خوانساری پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

بخش اول: معماری، تاریخچه و موقوفات مدرسۀ چهارباغ

فصل اول: آشنایی با معماری مدرسۀ چهارباغ و تاریخچۀ ساخت آن

فصل دوم: آشنایی با موقوفات مدرسۀ چهارباغ و مصارف آن

فصل سوم: مدرسۀ چهارباغ از نگاه دیگران

بخش دوم: آشنایی با فضلا و شهدای مدرسۀ چهارباغ

فصل اول: ادوار مختلف تحصیلی مدرسۀ چهارباغ

فصل دوم: شرح حال برخی از فضلای مدرسۀ چهارباغ

1. میرزا ابوالقاسم مدرس خاتون‌آبادی

2. سیداحمد خوانساری

3. شیخ احمد فیاض فروشانی

4. شیخ اسدالله جوادی گورتانی

5. حکیم اسدالله قمشه‌ای

6. سیدمحمدباقر شفتی اصفهانی

7. سیدجلال الدین طاهری

8. آقاجمال خوانساری

9. شیخ حبیب‌الله شاهنده

10. شیخ حسن صافی اصفهانی

11. سیدحسن علوی

12. شیخ محمدحسن قلزم چهارمحالی

13. سیدمحمدحسین ادیب بجنوردی

14. شیخ محمدحسین فقیه نطنزی

15. شیخ حسین گلشادی

16. حیدرعلی خان برومند گزی

17. سیدمحمدرضا خراسانی

18. سیدرضا روحانی

19. حکیم محمدرضا صهبا قمشه‌ای

20. میرمحمدرضا مدرس خاتون‌آبادی

21. شیخ صفرعلی شریعت فلاورجانی

22. شیخ عباس ایزدی

23. شیخ عباسعلی ادیب حبیب‌آبادی

24. سیدعبدالحسین سیدالعراقین

25. سیدعبدالحسین طیب

26. سیدعطاءالله فقیهی جرقویه محمدآبادی

27. حاجی میرزاعلی آقا شیرازی

28. سید محمدعلی ابطحی سدهی

29. سید علی‌اصغر مدرس برزانی

30. سید علی‌اکبر واعظ

31. شیخ علی قدیری کفرانی

32. شیخ محمدعلی مدرس دزفولی

33. شیخ علی مشکات

34. سید محمدعلی موحد ابطحی

35. سیدعلی نجف‌آبادی

36. شیخ غلامحسین یزدی آبشاهی

37. شهید شیخ محمد صدوقی

38. سیدمحمد نجف‌آبادی

39. سیدمحمد هاشمی

40. شیخ محمد یزدی اصفهانی

41. شیخ محمود شریعت ریزی

42. سیدمحمود فقهی

43. شیخ محمود مفید

44. شیخ مرتضی فقیهی خوراسگانی

45. سیدمصطفی شریعت درچه‌ای

46. میرمعصوم خاتون‌آبادی

47. ملامهدی حیرت قمبوانی

48. شیخ مهدی مظاهری

49. شیخ نورالدین اشنی

50. ملاهاشم جنتی

فصل سوم: اسامی برخی از فضلای مدرسۀ چهارباغ

فصل چهارم: معرفی اجمالی شهدای مدرسۀ چهارباغ

منابع و مصادر

نمایه‌ها

اسناد و تصاویر