۹۳۴
۳۶۷
قند پارسی؛ هجده گفتار ادبی و تاریخی

قند پارسی؛ هجده گفتار ادبی و تاریخی

پدیدآور: نذیر احمد ناشر: بنیاد موقوفات دکتر افشار با همکاری نشر سخنتاریخ چاپ: ۱۳۹۹مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۱۱۰۰شابک: 0ـ36ـ6441ـ622ـ978 تعداد صفحات: ۴۱۰

خلاصه

این کتاب دربرگیرندۀ هجده گفتار ادبی و تاریخی از دکتر نذیر احمد در قلمرو ایران‌شناسی است. بخش نخست کتاب،شش مقاله دربارۀ زبان فارسی است.بخش دوم به چهار مقالۀ تاریخی اختصاص یافته و هشت مقالۀ بخش سوم در زمینۀ نسخه‌شناسی و نقد و معرفی چند متن کهن فارسی است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

 

شبه قارۀ هند از پایگاه‌های تاریخی زبان فارسی و از نخستین جایگاه‌های بررسی زبان و ادبیات فارسی در یکصدوپنجاه سال پیش است. گروهی از ایران‌شناسان انگلیسی در این سرزمین به آموختن فارسی پرداخته و در همان جا تحقیق و تجسس علمی را مرسوم کرده و آثار زیادی در آن زمینه‌ها منتشر کرده‌اند. همچنین گروهی از دانشمندان مسلمان و هندو و به دنبال آنها خدمات بسیار باارزشی کرده و آثار زیادی چه به زبان‌های اردو، هندی، بنگالی و پنجابی و چه به انگلیسی و فارسی در همان ابواب بر جای گذاردند. پژوهندگان ناموری چون: محمد اسحق، هادی حسن، محمد اقبال، سیدحسن، سیدعبدالله، حافظ محمود شیرانی، محمد شفیع لاهوری از آن زمره‌اند. بعد از استقلال هند و پاکستان، دانشمندان زیادی از این دو کشور بیش از آنچه در پیش مرسوم بود، به تجسس در زبان و ادبیات فارسی پرداختند؛ به‌ویژه علاقمندی خاصی به نوشته‌ها و آثاری نشان داده‌اند که در قدیم در شبه قاره به زبان فارسی تألیف شده و هر یک از آنها پیوندهایی را با تاریخ و فرهنگ در هندوستا داراست. کشش و کوشش آنها از زمانی که دانشگاه تهران جوانان دانشجوی هند و پاکستان را به ایران فراخواند تا تحقیقات دوره‌های عالی و تحقیقی خود را در ایران ادامه دهند، افزایش و گسترش یافت. این اقدام مبارک از سال 1326 آغاز شد و از جمله دکتر «نذیر احمد» از دانشجویانی بود که به ایران آمد و پس از ختم تحصیلات به هندوستان بازگشت و بی‌وقفه به تحقیق و تجسس علمی و تدریس دانشگاهی در زمینۀ زبان و ادبیات فارسی پرداخت و آثار متنوعی منتشر کرد که همه ارزشمند و درخور تحسین است.

این کتاب دربرگیرندۀ هجده گفتار ادبی و تاریخی از دکتر نذیر احمد در قلمرو ایران‌شناسی است. بخش نخست کتاب،شش مقاله دربارۀ زبان فارسی است.بخش دوم به چهار مقالۀ تاریخی اختصاص یافته و هشت مقالۀ بخش سوم در زمینۀ نسخه‌شناسی و نقد و معرفی چند متن کهن فارسی است.

یکی از نکات بسیار مهم، اصطلاحات و لغات زبان فارسی است که وارد زبان چینی شده و باید دربارۀ آن جستجو و تحقیق کرد. در اولین نوشتار این کتاب، نویسنده با استفاده از سفرنامۀ ابن بطوطه و سایر منابع و مآخذ به چند مورد اشاره کرده است.

منظور از ذال معجمه، ذالی است که به واژه‌های فارسی مخصوص باشد، در قدیم اگر این ذال مخصوص به مضارع بود، در صورت تصریف حسب ضرورت به دال مهمله بدل می‌شد. نوشتار دوم کتاب به این مقوله یعنی «ذال فارسی» اختصاص یافته است.

نوشتار سوم کتاب، نقدی است بر کتاب «فرهنگ‌نویسی فارسی در هند و پاکستان» تألیف شهریار نقوی که نویسنده در این نوشتار برخی از غلط‌ها و اشتباهات این کتاب را یادآور شده است.

سیدسراج‌الدین یکی از شاعران معروف قرن ششم و هفتم هجری می‌باشد. او ابتدا در دستگاه شاهان مکران بوده و فرمانروایان و امرا و وزرای آن سامان را ستایش می‌نمود؛ بعدها به دهلی رفته و سلطان ایلتتمش را ستوده است. در دیوان او قصیده‌ای است که به مدح افتخارالدین ضیاءالملک جنیدی سروده و یکی از ابیات این قصیده این بیت است:

از همت تو کی رسد آخر که بنده را                                                          هر سال عشر الف «دلیوار» می‌رسد

دربارۀ کلمۀ «دلیوار» اختلاف‌نظر وجود دارد که در نوشتار چهارم نویسنده به این موارد پرداخته است.

نویسنده در نوشتار پنجم بخش اول، اشاره‌ای گذرا کرده است به برخی مطالب تازه در آثار منظوم و منثور حکیم سنائی. نوشتار پایانی این بخش نیز اختصاص به تصحیح منظومۀ «نصیب اخوان» دارد که شاعری به نام مطهر این منظومه را در سال 776 سروده است.

در بخش دوم چهار نوشتار آمده که اولین آنها اختصاص به معرفی بدیع‌الدین ترکو سیستانی دارد. بدیع‌الدین شاعر بزرگ و برجسته‌ای بود که در قرن ششم و هفتم می‌زیسته است. دیوان این شاعر از میان رفته و از احوال و آثار او اطلاعات کمی در دست است. نویسنده در این نوشتار با توجه به اشعار موجود از او به زندگی و شعر او پرداخته است.

نوشتار دوم و سوم این بخش اختصاص به روابط سیاسی دورۀ شاه عباس صفوی دارد که ابتدا دربارۀ اعزام هیئت‌های سیاسی عادل‌شاهی به دربار شاه عباس صفوی سخن گفته شده و سپس روابط سیاسی شاه عباس با شاهان قطب‌شاهیه بررسی شده است. نوشتار پایانی این بخش اختصاص به معرفی سیداشرف جهانگیر سمنانی است که در سمنان ولادت و نشو و نما یافته و بعداً به هندوستان رفته و نواحی جونپور و در یکی از قریه‌ها به نام «کچوچه» سکونت نموده و در همین جا در حدود سال 841 هجری فوت نموده است. مزار این عارف به شمار یکی از زیارت‌های معروف هند است.

بخش پایانی کتاب با موضوع «نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی» دربردارندۀ هشت نوشتار است. در این بخش ابتدا به معرفی نسخه‌ای کهن و مهم از دیوان حافظ پرداخته شده است. سپس دربارۀ یادداشت‌های تاریخی در کتاب «الصیدنه» مطالبی آورده شده است. نوشتارهای بعدی این بخش به ترتیب دربارۀ «آداب الحرب والشجاعه»، «احیاء علوم الدین» «دستور الاخوان»، از کهن‌ترین شروح مخزن الاسرار نظامی، رسالۀ معمای قاسم کاهی، ترجمۀ قدیمی کتاب عوارف المعارف و تعلیقاتی بر لباب الالباب عوفی می‌باشد.

فهرست مطالب کتاب:

* پژوهش‌های زبان فارسی

ذال فارسی در چین

ذال فارسی

فرهنگ‌نویسی  فارسی در هند و پاکستان

کلمۀ «دلیوار» در دیوان سراجی

مطالب تازه در آثار منظوم و منثور حکیم سنائی

نصیب اخوان مطهر

* پژوهش‌های تاریخی

بدیع‌الزمان ترکوسیستانی

هیئت‌های سیاسی عادل‌شاهی به دربار شاه عباس

روابط سیاسی شاه عباس با شاهان قطب‌شاهیه

جهانگیر سمنانی سیداشرف

* نسخه‌شناسی و کتاب‌شناسی

نسخۀ قدیمی مهم از دیوان حافظ

یادداشت‌های شخصی و تاریخی در کتاب الصیدنۀ بیرونی

آداب الحرب والشجاعه

دربارۀ دو کتاب (احیاء علوم الدین ـ دستور الاخوان)

یکی از قدیم‌ترین شروح مخزن الاسرار نظامی

رسالۀ معمای قاسم کاهی

ترجمۀ قدیمی کتاب عوارف المعارف

تعلیقاتی بر لباب الالباب عوفی

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینی

خرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینه‌های طنز بوده که باید به‌جد مورد تحقیق و پژوهش قرار می‌گرفت. نو

منابع مشابه بیشتر ...

نام ها و یادها: تحشیه‌ای بر آدم‌ها و کتاب‌ها

نام ها و یادها: تحشیه‌ای بر آدم‌ها و کتاب‌ها

ناصر علیخواه به کوشش مونا علیخواه

علیخواه در این كتاب، تحشیه‌هایی بر مهم‌ترین آدم‌ها و كتاب‌های زندگی‌اش زده و با هر حاشیه‌نویسی، خوان