معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

جایگاه شایسته و والای نماد سرو در فرهنگ ایرانی، افزون بر نقش‌های مکشوفه در آثار چندهزارسالۀ منطقه، در تعبیرات و تشبیهات صدها شاعر و نویسنده و در داستان‌های عامیانۀ مردم که سینه به سینه جاری گردیده است، جلوه‌هایی از جاودانگی، بالندگی، آزادگی و صفای سرو در قلمروهای پهناور حوزۀ نفوذ زبان فارسی طی قرن‌ها بازتاب یافته است. به طوری که آن را می‌توان در هزاران بیت و مضمون زیبا و دل‌انگیز سخنوران اعصار گذشته بازیافت. اگر آن منقوشات و این مضامین به دنبال هم، به ترتیب زمانی تدوین و تنظیم شود، به‌راستی یکی از زیباترین بوستان‌های پرمعنای جهان در اختیار خواهد بود.

درختان همیشه سرسبز مانند سرو و سرو آزاد و کاج، نزد بسیاری از اقوام آسیایی و مدیترانه‌ای نماد فناپذیری و جاودانگی است، در برخی گفته‌ها و روایت‌های اساطیری، روح و جان افراد خوب پس از مرگ به سرو تبدیل می‌شود و از اینجاست که کنار گورها از دوران اساطیر در ایران، هندوستان، چین و شرق اروپا یافت شده است و از این لحاظ، مربوط به امور تدفینی بود که بدن را پس از مرگ از فساد حفظ می‌کرد.

هنرمندان با دگرگونی و اغراق در مختصات طبیعی یا ترکیب ویژگی‌های گوناگون، به آثار نمادین خاصی رسیده‌اند که به بیان حقایقی در ورای ظاهر خویش می‌پردازند. از طرفی نگرش نمادین دینی به کل کائنات سبب گردیده تا هنرمندان در حوزۀ معرفت دینی و ملی ضمن رعایت جنبه‌های واقع‌گرایانه به پرداخت نمادین روی آورده و از نمادهای انتزاعی در آثار خود بهره گیرند. این خلاقیت‌ها همواره متناسب با نیازها و خواسته‌های اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی جوامع بوده است.

با گردشی در خانه‌های تاریخی فاخر کاشان در انبوه نقوش گیاهی گچ‌بری‌شده، جایگاه ویژه‌ای را می‌توان برای نقش سرو متصور شد. نقوش سرو که مظهری از سرسبزی و جاودانگی نیروهای اهورایی به حساب می‌آمده است. در این خانه‌ها از نظر شکل ظاهر و مختصات نقوش داخلی به چند دسته تقسیم می‌شود. از نظر جایگاه و مکان نقش‌اندازی نیز به سبب درهم‌تنیدگی اعتقادات مذهبی مردمان این سرزمین با سنت‌ها و آیین‌های باستانی ایرانی، مفاهیم اسطوره‌ای آن نیز حضور خود را در طول تاریخ حفظ نموده و این حضور معانی و مفاهیم خاصی را تداعی کرده که در این نوشتار به آن پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: تاریخچه و بررسی نماد سرو

فصل دوم: نقش درخت سرو در خانه‌های تاریخی شهر کاشان

فصل سوم: سیر تطور و تحلیل نقش سرو

منابع